Ο δικηγόρος Γρηγόρης Μισκεδάκης, μέλος της “Εναλλακτικής Παρέμβασης – Δικηγορικής Ανατροπής”, εκθέτει τις σκέψεις του για τις ψηφιακές υπηρεσίες και την ηλεκτρονική δικαιοσύνη:
Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών
Ο ΔΣΑ λειτουργεί ως γνωστόν την Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών «Ισοκράτης». Δυστυχώς όμως λόγω μη εκσυγχρονισμού της πλατφόρμας είναι δύσχρηστη και το σύνολο σχεδόν των συναδέλφων όταν έχουν την δυνατότητα χρησιμοποιούν ιδιωτικές βάσεις δεδομένων. Η πλέον ρεαλιστική πρόταση είναι η ένταξη του Ισοκράτη σε ενιαίο ή συναφές περιβάλλον με την εφαρμογή της Ολομέλειας. Όπως ορίζει ο Κώδικας Δικηγόρων στην περίπτωση ε της παραγράφου 1 του άρθρου 134 του Κώδικα Δικηγόρων «Έργο της Ολομέλειας: ε) Η δημιουργία και λειτουργία από την Ολομέλεια ή σε συνεργασία με άλλους κρατικούς ή μη φορείς, τράπεζας νομικών πληροφοριών». Συνεπώς καθίσταται επιτακτική ανάγκη η Ολομέλεια να αναζητήσει τα μέσα για να δημιουργήσει μια σύγχρονη Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών.
Σε ιδιωτική βάση δεδομένων είναι διαδεδομένη η πρακτική μεμονωμένοι δικηγόροι να αποστέλλουν αποφάσεις τους προς δημοσίευση. Μια αντίστοιχη πρακτική θα μπορούσε να συμβεί με την ΤΝΠ του Ισοκράτη με την επιπρόσθετη συμβολή των Δικηγορικών Συλλόγων οι οποίοι θα μπορούσαν να εμπλουτίζουν τη βάση με σημαντικές αποφάσεις που εκδίδουν Δικαστήρια της περιφέρειας τους.
Επίσης το Νομικό Βήμα μπορεί να ενταχθεί ως υπηρεσία εντός της ΤΝΠ με δυνατότητα αναζήτησης άρθρων και μελετών με βάσει όρους αναζήτησης και θεματικές όπως συμβαίνει με αντίστοιχα περιοδικά σε ιδιωτικές βάσεις δεδομένων.
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο
Ο ΔΣΑ παρέχει στα μέλη του την δυνατότητα να δημιουργήσουν ηλεκτρονική διεύθυνση με την κατάληξη @dsa.gr. Η υπηρεσία πρέπει να εκσυγχρονιστεί και να αναβαθμιστεί. Λόγω της συνεχούς επέκτασης των δυνατοτήτων της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης θα ήταν ασφαλέστερο η διεπαφή των δικηγόρου με τις δικαστικές και διοικητικές υπηρεσίες να γίνεται μέσω ενός πιστοποιημένου φορέα παροχής υπηρεσιών ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Σε χώρες του εξωτερικού λειτουργεί το σύστημα της πιστοποιημένης διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (μεταξύ άλλων στη Γερμανία και την Ιταλία). Στο σύστημα αυτό όταν ένα μήνυμα αποστέλλεται στον δέκτη δημιουργείται ένα αυτόματο αποδεικτικό παραλαβής που λαμβάνει ο αποστολέας και έχει την ίδια νομική ισχύει με την κοινή κοινοποίηση. Η υπηρεσία ίσως είναι σκόπιμα να επεκταθεί και στην Ελλάδα για τη δημιουργία ενός ασφαλούς πλαισίου ηλεκτρονικών κοινοποιήσεων, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει η αρχή της ασφάλειας και του απορρήτου.
Ηλεκτρονικό Γραφείο
Ο Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης προσφέρει τις εξής ηλεκτρονικές υπηρεσίες στα μέλη του.
- n
- nΔιαδικτυακή εφαρμογή για μηχανογράφηση του δικηγορικού γραφείου.
n
- nΕφαρμογή για κινητά με ηλεκτρονική ατζέντα του δικηγόρου.
n
n
n
Οι ανωτέρω ή παρόμοιες εφαρμογές μπορούν να αναπτυχθούν για το σύνολο των δικηγόρων βασιζόμενοι στην αντίστοιχη εμπειρία της Θεσσαλονίκης.
Ηλεκτρονική παρακολούθηση πορείας πινακίων
Σε δικηγορικούς συλλόγους της περιφέρειας έχει δημιουργηθεί ειδική υπηρεσία για την παρακολούθηση της πορείας των πινακίων σε πραγματικό χρόνο είτε μέσω εφαρμογής κινητών είτε μέσω οθονών την πορεία των πινακίων.Κρίνεται απαραίτητο πριν προχωρήσουμε στις ανωτέρω λύσεις, δηλαδή του ηλεκτρονικού γραφείου και της ηλεκτρονικής παρακολούθησης των πινακίων να συμβουλευτούμε τους συναδέλφους για την αξιολόγηση της εμπειρίας τους με τις εν λόγω εφαρμογές.
Εφαρμογή της Ολομέλειας
Η εφαρμογή της Ολομέλειας αποτελεί το κυριότερο μέσο με το οποίο υλοποιείται η ηλεκτρονική διεπαφή του δικηγόρου με το περιβάλλον της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης και διακυβέρνησης. Το πλήρες όνομα της είναι «Αλληλεπιδραστικές Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες Προδικασίας – On line εξυπηρέτηση Δικηγόρων, Δικαστών, Πολιτών». Ο ΔΣΑ ανέθεσε με σύμβαση συνολικού ύψους 3.331.503 ευρώ ανάθεσε την εργολαβία της υπηρεσίας στην εταιρεία Singular Logic τον Ιανουάριο του 2013. Οι πόροι προέρχονταν από το πρόγραμμα από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του ΕΣΠΑ«Ψηφιακή Σύγκλιση». Το κόστος λειτουργίας της πλατφόρμας για το έτος 2018 ανερχόταν στο ύψος των 86800 ευρώ.
Έχουν προγραμματιστεί μια σειρά από αναβαθμίσεις οι κυριότερες των οποίων είναι
- n
- nΠαρακολούθηση ροής Δικαστικών Υποθέσεων σε Πολιτικά, Διοικητικά Δικαστήρια και Ελεγκτικό Συνέδριο.
n
- nΗλεκτρονική Έκδοση και πληρωμή Παράβολων από το portal – Κατάθεση στα Δικαστήρια.
n
- nΗλεκτρονική Έκδοση και Πληρωμή Δικαστικών Ενσήμων, Τελών Απογράφου κ.λπ. – Κατάθεση στα Δικαστήρια.
n
- nΝέος τρόπος έκδοσης γραμματίων Προείσπραξης από το portal και Ενημέρωση του ΟΣΔΔΥ ΠΠ, ΟΣΣΔΥ ΔΔ, ΟΠΣ ΕλΣυν από τους Παραστάτες Δικηγόρους με άμεση σύνδεση με την υπό εκδίκαση υπόθεση.
n
n
n
n
n
Το κυριότερο ζήτημα που σχετίζεται με το portal της ολομέλειας είναι ότι πλέον δεν χρηματοδοτείται από πόρους του ΕΣΠΑ. Η λύση που προκρίθηκε ήταν η καθιέρωση ειδικής εισφορά που καθιερώθηκε με το άρθρο 29 του νόμου 4529.2019 ύψους 0,40 λεπτών ανά γραμμάτιο. Ίσως αντί της ανωτέρω κράτησης θα πρέπει να καθιερωθεί μια ετήσια συνδρομή ανά δικηγόρο που θα καταβάλλεται μέσω των Δικηγορικών Συλλόγων. Λόγω του κομβικού του ρόλου πρέπει να καταστεί σαφές ο τρόπος για την βιωσιμότητα του και για την περαιτέρω επέκταση των δυνατοτήτων του.
Ηλεκτρονική δικαιοσύνη
Τα νομοθετήματα που αφορούν την ηλεκτρονική δικαιοσύνη είναι:
- n
- Το ΠΔ 53/2012 που ρυθμίζει την ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων, χορήγηση πιστοποιητικών και λοιπών εγγράφων από τα Δικαστήρια της χώρας.
- Το ΠΔ 153/2013 την ηλεκτρονική κατάθεση προτάσεων και σχετικών εγγράφων (αποδεικτικών μέσων και διαδικαστικών εγγράφων) ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων
- Το ΠΔ 40/2013 που ρυθμίζει την ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων, ηλεκτρονική χορήγηση σχετικών πιστοποιητικών και λοιπών εγγράφων στο Συμβούλιο της Επικρατείας και στα Τακτικά Διοικητικά Δικαστήρια.
- Το ΠΔ 95/2014 που ρυθμίζει την ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων, ηλεκτρονική χορήγηση σχετικών πιστοποιητικών και λοιπών εγγράφων στο Ελεγκτικό Συνέδριο.
- Το ΠΔ 19/2017 που ρυθμίζει την εγγραφή της υπόθεσης στο ηλεκτρονικό πινάκιο, καταχώριση της διάταξης στο ηλεκτρονικό βιβλίο διατάξεων και ηλεκτρονική ενημέρωση των διαδίκων, κατά το άρθρο 237 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
- Η ΥΑ 109/2012 που ρυθμίσει την αποϋλοποίηση των ενσήμων.
n
n
n
n
n
n
Όπως είναι εύκολο να διαπιστωθεί το νομικό πλαίσιο για την ηλεκτρονική δικαιοσύνη υφίσταται εδώ και αρκετά χρόνια.
Τα Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα που λειτουργούν είναι τα κάτωθι:
- n
- nΤο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων της Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης (www.solon.gov.gr). Έχει τεθεί υπό λειτουργία η α’ φάση που αφορά την μηχανογράφηση και την ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων για τον Άρειο Πάγο και το σύνολο των δικαστηρίων που αφορούν τις Εφετειακές περιφέρειες της Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πειραιά και Εύβοιας. Πρόσφατα προκηρύχθηκε η β’ που αφορά το σύνολο των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων της χώρας με προκήρυξη ύψους περίπου είκοσι εκατομμυρίων ευρώ.
n
- nΟλοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων για τη Διοικητική Δικαιοσύνη (www.adjustice.gr) και αφορά το σύνολο των Διοικητικών Δικαστηρίων της χώρας και το Συμβούλιο της Επικρατείας. Τ
n
- nTo Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα του Ελεγκτικού Συνεδρίου (www.elsyn.gr).
n
- nΤο Εθνικό Ποινικό Μητρώο.
n
- nΟλοκληρωμένο Πληροφοριακού Συστήματος Ηλεκτρονικών Υπηρεσιών Καταστημάτων Κράτησης
n
- nΨηφιακή Καταγραφή, Αποθήκευση και Διάθεση Πρακτικών Συνεδριάσεων Δικαστηρίων(https://www.ospd.gr/).
n
n
n
n
n
n
n
Η ηλεκτρονική δικαιοσύνη πλέον διάγει τα πρώτα βήματα της στην Ελλάδα. Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης έχει γίνει η υποχρεωτική η ηλεκτρονική διεπαφή των φορέων της δίκης και έχει καταργηθεί η έντυπη μορφή. Σταδιακά αυτό θα εφαρμοστεί και στην χώρα μας. Ήδη από την 01/01/2021 καθίσταται υποχρεωτική των δικογράφων και των σχετικών εγγράφων ηλεκτρονικά στα διοικητικά δικαστήρια.
Καθίσταται αναγκαίο να χορηγηθούν στο σύνολο των εμπλεκομένων φορέων στην δικαιοσύνη, δηλαδή στους δικαστικούς, δικηγόρους, παρέδρους του ΝΣΚ και τους γραμματείς ψηφιακές υπογραφές.
Το ΟΠΣΔΔΥ της Διοικητικής Δικαιοσύνης υποστηρίζει την ανάρτηση των αποφάσεων σε ψηφιακή μορφή. Είναι τεχνικά δυνατόν, κατ’ αναλογία με όσα ισχύον σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η ανάρτηση των αποφάσεων που να φέρουν την ψηφιακή υπογραφή τόσο του Δικαστή όσο και του γραμματέα και να μπορεί να γίνεται συνεπώς η άμεση λήψη επικυρωμένου αντιγράφου.
Μια περαιτέρω έλλειψη είναι η μη ένταξη του συνόλου των διαδικασιών στην ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφου όσον αφορά την πολιτική δικαιοσύνη. Σε αντίθεση με όσα ισχύουν για την διοικητική δικαιοσύνη όπου έχουν ενταχθεί όλες οι διαδικασίες πλην ελαχίστων εξαιρέσεων βασικές διαδικασίες όπως η εκουσία, τα ασφαλιστικά μέτρα, οι μικροδιαφορές και τα ένδικα μέσα δεν υποστηρίζονται. Το κυριότερο ζήτημα που έχει προκύψει είναι ότι σε συγκεκριμένες διαδικασίες (εκουσία, ασφαλιστικά μέτρα) είναι απαραίτητη η σύμπραξη του δικαστή. Όμως η σύμπραξη αυτή δεν έχει τεχνικά ρυθμιστεί το πως θα λαμβάνει χώρα. Είναι απαραίτητη συνεπώς ή μια νομοθετική ρύθμιση ή η τεχνική πρόβλεψη της σύμπραξης μέσω ηλεκτρονικών μέσων ή ο συνδυασμός και των δύο.
Επιπρόσθετα θα πρέπει να είναι δυνατή η κατάθεση προτάσεων, αντίκρουσης, αποδεικτικών μέσων, υπομνημάτων, δηλώσεων παράστασης όπου αυτή η δυνατότητα είναι προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία με ηλεκτρονικά μέσα.
Ήδη πιλοτικά στο Εφετείο Πειραιά, Πρωτοδικείο Πειραιά, Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης και Ειρηνοδικείο Αθηνών θα είναι δυνατή η έκδοση των πιστοποιητικών, περί μη δημοσίευσης Διαθήκης, περί μη αποποίησης Κληρονομιάς και περί μη προσβολής/ αμφισβήτησης κληρονομικού δικαιώματος με την μελλοντική επέκταση της δυνατότητας στο σύνολο των δικαστηρίων που εντάσσονται στην πλατφόρμα www.solon.gov.gr.
Στην ποινική δικαιοσύνη δεν υπάρχει αντίστοιχη νομοθετική πρόβλεψη για την ηλεκτρονική κατάθεση των μηνύσεων, υπομνημάτων κλπ. Η επέκταση πρέπει να γίνει και σε αυτόν τον τομέα της δικαιοσύνης με αναλογική εφαρμογή λύσεων που ισχύον σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Όμως σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνει άμεσα η διασύνδεση της εφαρμογής της Ολομέλειας με το πληροφοριακό σύστημα της Εισαγγελίας για την παρακολούθηση της πορείας των μηνύσεων.
Προαναγγέλθηκε η έκδοση και χορήγηση όλων πιστοποιητικών στο κτηματολόγιο καθώς και οι δηλώσεις οι αγορές ακινήτων, οι πωλήσεις, οι μεταβιβάσεις, οι γονικές παροχές και οι κληρονομιές θα μπορούν να υποβάλλονται ηλεκτρονικά από τα μέσα Ιουνίου 2020.
Τα επόμενα στάδια που όπως καθίσταται σαφές δεν αφορούν το άμεσο μέλλον είναι η καθιέρωση της εξ αποστάσεων δίκη. Ήδη σε χώρες του εξωτερικού εφαρμόζονται παρόμοιες λύσεις όπως το e-courtroom στην Αυστραλία. Η χρήση τηλεματικών μέσων τουλάχιστον στο αρχικό επίπεδο θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε περιπτώσεις όπου είναι αδύνατη ή δυσχερής η αυτοπρόσωπη παρουσία στο Δικαστήριο, όπως στην περίπτωση μαρτύρων που είναι εκτός της περιφέρειας του δικαστηρίου.
Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί ότι ήδη στην Εσθονία έχουν αναπτυχθεί εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης σε αρχικό επίπεδο ως υποβοηθητικά εργαλεία για την δικαστική εξουσία. Στην Ελλάδα έχει συσταθεί ειδική μόνιμη επιτροπή συγκρότηση διαρκούς επιστημονικής επιτροπής με αντικείμενο την εξέταση των επιπτώσεων στο δικαστικό σύστημα, της εισαγωγής της τεχνητής νοημοσύνης (artificial intelligence) με την υπουργική απόφαση 8056/2019 (ΦΕΚ Β 431/2019). Όμως φρονούμε πως αργεί η πρακτική αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στο ελληνικό δικαστικό σύστημα.
n
