Αναδημοσιεύουμε δύο νομικά-τεχνοκριτικά σημειώματα του Δημήτρη Σαραφιανού, δικηγόρου και πρ. συμβούλου της Εναλλακτικής Παρέμβασης στο ΔΣ του ΔΣΑ, όσον αφορά την απόπειρα λογοκρισίας στην Εθνική Πινακοθήκη από τον βουλευτή της “Νίκης” Νίκο Παπαδόπουλο.
Παρέμβαση 1: Ο Θεός δεν έχει ανάγκη Εισαγγελέα (10/3/2025)
Eίμαστε γελασμένοι αν νομίζουμε ότι αυτό που συνέβη σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη είναι μόνο ένας λογοκριτικός ακτιβισμός κάποιου φονταμενταλιστή βουλευτή που κρύβεται πίσω από την ασυλία του.
Πίσω από αυτό κρύβεται ένας νομοθετικός ακτιβισμός του κόμματος Νίκη, που τον Δεκέμβρη του 2024 κατέθεσε πρόταση νόμου για την επαναφορά των αδικημάτων της βλασφημίας και της καθύβρισης θρησκεύματος (198, 199 ΠΚ), τα οποία είχαν καταργηθεί με τον ν.4619/2019.
Επειδή όμως αυτές οι αντιλήψεις δεν είναι τόσο περιθωριακές όσο νομίζουμε, ο τ. Υπουργός Δικαιοσύνης της νεοεκλεγείσας κυβέρνησης Μητσοτάκη Κ.Τσιάρας είχε εξαγγείλει την επαναφορά των αδικημάτων αυτών στις 11/11/19, για να να ανακρούσει εν συνεχεία πρύμναν λόγω των αντιδράσεων.
Για την κατάργηση των σχετικών αδικημάτων, που είχαν πρωτίστως εφαρμοστεί σε περιπτώσεις έργων τέχνης, είχε δοθεί μάχη σε όλα τα φόρα, ελληνικά και διεθνή.
Όπως γράφαμε τότε και επιβεβαιωνόμαστε για μια ακόμα φορά, ως προς τα αυτεπαγγέλτως διωκόμενα αδικήματα της βλασφημίας και της καθύβρισης θρησκεύματος, εαν ως προστατευτέο έννομο αγαθό θεωρηθεί, όπως υποστηρίζει η κρατούσα γνώμη, η θρησκευτική ειρήνη, τότε οδηγούμαστε στο εξής παράδοξο: η τυποποίηση των αδικημάτων αυτών επιχειρεί να αποτρέψει την διασάλευση της τάξεως από επεισόδια που θα προκαλέσουν οι πιστοί λόγω της βλασφημίας. Ομως έτσι προστατευτέο αγαθό παρίσταται η μισαλλοδοξία του πιστού και όχι η δημόσια τάξη (γιατί κατηγορούμενοι θα έπρεπε να είναι όσοι πραγματοποιούν τα επεισόδια). Παρεκτός εαν προστατευτέο έννομο αγαθό θεωρηθεί η θρησκεία, η οποία κατά την απόφαση περί του «Τελευταίου Πειρασμού» αποτελεί το θεμέλιο του Κράτους. Με αυτό τον τρόπο, το κράτος προστατεύοντας τη θρησκεία που αποτελεί το θεμέλιό του, προστατεύει τον ίδιο του τον εαυτό. Μόνο που ένα τέτοιο κράτος δεν μπορεί να έχει ως πολίτη του τον άθρησκο, τον άθεο, τον αλλόδοξο. Η θεοκρατία συνεπώς αποκαλύπτεται ως το θεμέλιο αυτών των αδικημάτων που δεν έχουν καμία θέση υπό το ισχύον συνταγματικό πλαίσιο. Ο Θεός δεν έχει ανάγκη Εισαγγελέα, όπως πολλές φορές έχουμε τονίσει ως Ενωση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και η τιμωρία των βλασφήμων δεν αποτελεί αρμοδιότητα της Πολιτείας (ας τους αφήσουμε να τιμωρηθούν αρμοδίως).
Για όποιον έχει όρεξη και αντοχή, ιδού η πλήρης ανάλυση, που είχε παρουσιαστεί στα πλαίσια της Επιτροπής Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ήλπιζα ότι δεν θα ξαναχρειαστεί να παραπέμψω σε αυτήν.
Αυτονόητες λοιπόν οι καταδίκες (βλ. ανακοίνωση ΕλΕΔΑ) και πρέπει να πολλαπλασιαστούν, γιατί είναι οι ίδιοι που συγκαλύπτουν το έγκλημα στα Τέμπη, που καταλύουν το δικαίωμα στη διαδήλωση με νομοθετικές και αστυνομικές επιθέσεις, που ασκούν λογοκρισία (να υπενθυμίσουμε την υπόθεση Λαλέ;) και αυστηροποιούν το ποινικό οπλοστάσιο εκεί που τους βολεύει.
Παρέμβαση 2: Η βλασφημία δεν εκπορεύεται από τους Κυνοκέφαλους (11/3/2025)
Επειδή πολλές ανακρίβειες και ανοησίες γράφονται γύρω από το θέμα της Πινακοθήκης και πάρα πολλές κραυγές ακούγονται, επιζητώντας την καταδίκη της Διευθύντριας και του καλλιτέχνη (που τάχα επιζητεί απλώς το θόρυβο γύρω από το όνομά του), καθώς και την επαναφορά του αδικήματος της βλασφημίας, καλό θα ήταν να εξετάσουμε λίγο βαθύτερα το ζήτημα. (“Ως εδώ με τη βλασφημία τους” επιγράφεται άρθρο στο Sportime, ενώ τα σχόλια κάτω από τις αυτονόητες δηλώσεις του Φίλιππου Τσιτσόπουλου ξεπερνούν κάθε όριο).
Κατ’ αρχάς θα έπρεπε να ταρακουνήσει λίγο τα οπτικά νεύρα και τον εγκέφαλο κάποιων η παράσταση του Αγίου Χριστόφορου του Κυνοκέφαλου, ο οποίος στο έργο που βανδαλίστηκε δεν παρουσιάζεται ως ακρίτας πολεμιστής, κατά την νεότερη χριστιανική παράδοση, αλλά ως ζωγράφος.
Ας θυμίσουμε ότι ο Άγιος Χριστόφορος εμφανίζεται ως κυνοκέφαλος στο καθολικό της αθωνίτικης Μονής Καρακάλλου (παλαιότερα και στην Μονή Μεγίστης Λαύρας), στην ιστορική Μονή Αγίας Τριάδος Λειβαρτζίου και στην επίσης ιστορική Μονή Χρυσοπηγής της Δίβρης (Λαμπείας), στο ναό του κοιμητηρίου των Αγίων Αναργύρων στο Αντρώνι Ηλείας, όπως επίσης και σε φορητή εικόνα του Βυζαντινού Μουσείου κ.α. (είναι πολύ ωραίες εικόνες και ελπίζω να φυλάσσονται γιατί δεν ξέρει κανείς τι γίνεται…).
Ο μύθος των κυνοκέφαλων ήταν ήδη ζωντανός από την αρχαία Ελλάδα (Μεγασθένης, Ηρόδοτος) και διαδόθηκε ιδιαίτερα στη Βυζαντινή εποχή μέσα από τα γραπτά του Πατριάρχη Φώτιου (που παρέπεμπε στον Κτησία) και από το “Μυθιστόρημα του Μεγάλου Αλεξάνδρου” του ΨευδοΚαλλισθένη. Μια εποχή λοιπόν που δεν είχε ακόμα σβήσει το βλέμμα θαυμασμού για τον κόσμο και οι αναρωτήσεις για το ποιοι λαοί βρίσκονται στα πέρατα του ήταν ιδιαίτερα παραγωγικές (Υπερβόρειοι, Ακέφαλοι κ.α.π.). Κι ενώ αρχικά οι Κυνοκέφαλοι θεωρούνταν Δίκαιοι που ζουν 200 χρόνια, από τον ΨευδοΚαλλισθένη και μετά θεωρούνται πλέον αγριάνθρωποι και κανίβαλοι (γι’ αυτό και δικαίως τους κατατρόπωσε ο Μ.Αλέξανδρος…).
Η μεταστροφή στον Χριστιανισμό ενός “Κυνοκέφαλου” ή κατ’ άλλους Αγριωπού (φοβερού στην όψη) Πολέμαρχου αποδείκνυε τη δύναμη του Λόγου και της Αγάπης ακόμα και στους πιο βάρβαρους λαούς.
Ας αναρωτηθούμε λοιπόν τι σημαίνει ότι, στο έργο που βανδαλίστηκε, ο βάρβαρος Κυνοκέφαλος ζωγράφος έχει μεταστραφεί στον Χριστιανισμό. Πολλώ δε μάλλον ότι ο συνωνόματος Χριστόφορος Κατσαδιώτης άρχισε να ασχολείται με τη φόρμα του εικονίσματος, όταν είδε ένα πεταμένο στα σκουπίδια εικόνισμα (ποιος ξέρει από ποιον πολιτογραφημένο ως Χριστιανό Ορθόδοξο).
Ας δούμε όμως τι μπορεί να σημαίνουν και οι εικόνες με τους δύσμορφους Αγίους και Παναγίες. Κατά τον Κατσαδιώτη οι πίνακες του απεικονίζουν εμάς τους ίδιους, όπως έχει περάσει η ζωή από πάνω μας. Και πράγματι, πόσο δύσκολο είναι σε μια περίοδο γενοκτονιών, πολεμικών επιχειρήσεων και φιλοπόλεμων κραυγών, με την ακροδεξιά να επελαύνει, να φανταστούμε τους εαυτούς μας βγαλμένους μέσα από έναν πίνακα του Georg Grosz;
Ποια ζωή και ποιά Ιστορία έχει περάσει πάνω από αυτές τις εικόνες; Ποια άλλη από αυτή την ίδια την Ιστορία που έχει δει την εκκλησία να μετατρέπεται σε εξουσία, στήριγμα δικτατοριών και εμπλεκόμενη σε κάθε είδους καταχρήσεις. Την ίδια που μετέτρεψε την ευαγγελική ρήση “διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, πᾶσα ἁμαρτία καὶ βλασφημία ἀφεθήσεται τοῖς ἀνθρώποις (…) καὶ ὃς ἐὰν εἴπῃ λόγον κατὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, ἀφεθήσεται αὐτῷ” (Κατά Ματθαίον 12, 31-32) σε χριστιανοταλιμπανικές κραυγές, ήτοι σε βλασφημία κατά του πνεύματος της Αγάπης και του Λόγου (που αυτή η βλασφημία δεν συγχωρείται). Και βέβαια ποια άλλη από τη σύγχρονη ζωή που αντί για τον διαφωτιστικό παράδεισο της ισότητας και της ελευθερίας έχει μετατραπεί σε ένα νέο βόρβορο εκμετάλλευσης και δυστοπίας, με την οποία η συντριπτική μερίδα της εκκλησιαστικής εξουσίας συμπαρατάσσεται.
Όταν λοιπόν ο χριστιανισμός επαφίεται σε νεοέλληνες μαγκίτες και μαγκίτισσες, ακροδεξιούς και παιδοβιαστές, που παρουσιάζουν τους εαυτούς τους ως Παναγίες, με τον Εσταυρωμένο ως φόντο των κυρπαντελήδικων φωτογραφιών τους, τότε αυτό που θα γεννηθεί δεν είναι το Θείο Βρέφος, αλλά το φάσμα του Φασιστικού Θανάτου και ο Καβαλλάρης αντί να σκοτώνει το Θηρίο, θα το ιππεύει και θα σκοτώνει την Αναγέννηση.
Όσο δε για τον Άγιο Γιώργη που σκοτώνει την πεταλούδα (έργο που δεν βρισκόταν στην Πινακοθήκη, ούτε βανδαλίστηκε, όπως δεν βανδαλίστηκε και το έργο του Μαντζαβίνου), πόσοι άραγε ευσεβείς Χριστιανοί δεν βγαίνουν στους δρόμους με τα SUV τους ως Χασάπηδες της Λεωφόρου σκοτώνοντας αθώους; Και εμείς (αλλά και μια μεγάλη μερίδα του κλήρου -ευτυχώς όχι όλοι) τους ανεχόμαστε ή και τους τιμούμε για τις σχέσεις τους με τους θεσμούς και τις εξουσίες;
Η βλασφημία λοιπόν δεν εκπορεύεται από τους Κυνοκέφαλους, αλλά από τους Ανεγκέφαλους βανδάλους και σίγουρα δεν πρέπει να επαναφερθεί ως αδίκημα, γιατί (αν μη τι άλλο και πέρα από αυτά που γράψαμε χτες) δεν έχει μείνει χώρος στις φυλακές, έτσι όπως έκαναν ο Φλωρίδης και ο Μητσοτάκης την ποινική δικονομία.
ΥΓ.1 Και αφού έχει γεμίσει το διαδίκτυο με τις ελληνορθόδοξες εικόνες του Αγίου Χριστοφόρου του Κυνοκέφαλου, ας δείξουμε εμείς δίπλα στο έργο του Κατσαδιώτη, ένα αρχαιότερο σχετικό ανάγλυφο και τις αντίστοιχες της ρωσικής, ουκρανικής και ρουμανικής ορθόδοξης παράδοσης (βλέπε φωτογραφίες στο τέλος του κειμένου).
ΥΓ.2 Βέβαια το θέμα δεν είναι πώς ερμηνεύει ο καθένας μας τα έργα τέχνης, αλλά το ότι ακριβώς μπορεί ο καθένας μας να τα ερμηνεύσει. Το καλλιτεχνικό ακροατήριο δεν είναι ένα παθητικό αντικείμενο της καλλιτεχνικής διαδικασίας, αλλά συστατικό στοιχείο της καλλιτεχνικής πράξης. Ακόμα και το σοκ που μπορεί να παραχθεί από ένα έργο τέχνης προάγει τον πολιτισμό. Αντίθετα ο βανδαλισμός, ο κρατικός πατερναλισμός (που επιθυμεί να μας προστατεύσει από άσεμνα ή βλάσφημα έργα), η ναζιστικής έμπνευσης θεωρία της εκφυλισμένης τέχνης είναι αυτές που μας στερούν το δικαίωμά μας και να βλέπουμε και να ερμηνεύουμε τα έργα, δηλαδή να διαμορφώνουμε ένα διάλογο που μπορεί να μας οδηγήσει βήματα μπροστά από τη συνήθη εικονοπλημμύρα των ΜΜΕ και ΜΚΔ.
