Είναι σε όλους μας γνωστό πως στην Ευρωπαϊκή Ένωση θεσμοθετήθηκε η διαμεσολάβηση με την οδηγία 2008/52/ΕΚ. Στην Ελλάδα αρχικά ενσωματώθηκε στο εσωτερικό μας δίκαιο με το νόμο 3898/2010. Αργότερα ψηφίστηκε ο νόμος 4512/2018 όπου αναμορφώνει πλήρως το θεσμό και καθιστά τη διαμεσολάβηση υποχρεωτικό προδικαστικό στάδιο και πρόσφατα ο νόμος 4640/2019 που κινείται στο ίδιο πλαίσιο με τον προγενέστερο νόμο του ΣΥΡΙΖΑ.
Προέλευση – Παραλληλισμός με Ιταλία:
Ο νέος νόμος έχει σημείο αναφοράς το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο της Ιταλίας η οποία πρώτη καθιέρωσε στην Ευρωπαϊκή Ένωση την υποχρεωτική διαμεσολάβηση. Δεν είναι τυχαίο που δύο χώρες που παραδοσιακά καταδικάζονται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την αργοπορία της αστικής τους δικαιοσύνης επέλεξαν να καθιερώσουν το σύστημα της υποχρεωτικότητας της διαμεσολάβησης.
Στην Ιταλία σε καθεστώς υποχρεωτικής διαμεσολάβησης υπάγονται περίπου οι διαφορές που έχουν υπαχθεί και στον νόμο που ψηφίστηκε πρόσφατα. Το αρχικό κόστος για τη διαμεσολάβηση στην Ιταλία είναι περίπου 40,00 ευρώ για το κάθε μέρος.
Στο ιταλικό δίκαιο μάλιστα ισχύουν δύο επιπλέον ρυθμίσεις ως προς το θεσμό σε σχέση με το νόμο που ψηφίστηκε πρόσφατα από το ελληνικό κοινοβούλιο που εύλογα μας θορυβούν για μελλοντική τροποποίηση του θεσμού.
Ειδικότερα:
1ον. Η μη αποδοχή της πρότασης του διαμεσολαβητή συνεπάγεται αρνητικές συνέπειες στα δικαστικά έξοδα που επιδικάζονται στη Δίκη. Και
2ον. Η αναίτια και αδικαιολόγητη άρνηση συμμετοχής στη διαμεσολάβηση μπορεί να αποτελέσει για το δικαστή ελεύθερη απόδειξη στη μελλοντική δίκη.
Το ιταλικό υπουργείο δικαιοσύνης συλλέγει και εκθέτει ανά εξάμηνο στατιστικά στοιχεία που αφορούν τις υποθέσεις που υπάγονται υποχρεωτικά σε διαδικασία διαμεσολάβησης πριν την προσφυγή στην τακτική δικαιοσύνη. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά στην πρώτη υποχρεωτική συνεδρίαση στο 46% των περιπτώσεων ο εναγόμενος δεν εμφανίστηκε, στο 50% εμφανίστηκε και στο 4% υπήρξε παραίτηση του ενάγοντος. Από τις περιπτώσεις της εμφάνισης επιτυχή έκβαση είχε η διαδικασία της διαμεσολάβησης στο 27,5% που αυξάνεται στο 45% αν ακολουθήσουν και άλλες συνεδρίες πέρα της πρώτης υποχρεωτικής.
Σύμφωνα με την ιταλική νομοθεσία στην υποχρεωτική διαμεσολάβηση υπάγονται οι κάτωθι διαφορές και τα ποσοστά ανά κατηγορία είναι τα κάτωθι στην περίπτωση που εμφανιστεί ο εναγόμενος στην πρώτη συνεδρίαση, ήτοι το 50% των περιπτώσεων.
Ως προς την αξία της διαφοράς ισχύουν τα κάτωθι στοιχεία για τις περιπτώσεις εμφάνισης του εναγομένου.
Η μέση χρονική διάρκεια της διαδικασίας της διαμεσολάβησης στις περιπτώσεις που αυτή έχει θετική έκβαση ήταν 141 ημέρες το 2019.
Το ελληνικό υπουργείο δικαιοσύνης αντιστοίχως δεν παρουσιάζει στατιστικά στοιχεία για τη ροή των υποθέσεων, δηλαδή πόσες υποθέσεις νέες εισάγονται στα δικαστήρια, πόσες συζητούνται και τον αριθμό των αποφάσεων, ούτε στα μηχανογραφημένα δικαστήρια δηλαδή σε αυτά των περιφερειών αρμοδιότητας των εφετείων Αθήνας, Πειραιά, Θεσσαλονίκης και Χαλκίδας. Συνεπώς δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την πραγματική εικόνα ώστε να κριθεί η πραγματική στόχευση του μέτρου. Αν δηλαδή έστω και αν κατ’ επίφαση λαμβάνεται για την αποσυμφόρηση της αστικής δικαιοσύνης, ή λαμβάνεται για την ιδιωτικοποίηση μιας ακόμη θεμελιώδους κρατικής λειτουργίας. Η εμπειρική εικόνα που έχουν όλοι οι δικηγόροι της πράξης είναι πως ο όγκος των υπό συζήτηση υποθέσεων έχει μειωθεί δραματικά. Συνεπώς η αποσυμφόρηση είναι θέμα χρόνου να επιτευχθεί.
Η καθιέρωση της υποχρεωτικής διαμεσολάβησης καθώς και η ενίσχυση και προώθηση του θεσμού αποτελεί και μεταμνημονιακή δέσμευση της χώρας. Σύμφωνα με το επικαιροποιημένο μνημόνιο που υπεγράφη στις 23 Μαΐου 2018 και έχει χρονικό ορίζοντα υλοποίησης το 2022 αναφέρει στη σελίδα 39 στον τομέα που σχετίζεται με τη δικαιοσύνη στο αγγλικό πρωτότυπο κείμενο: «Disseminate the relevant information on the new legal framework of mediation to the legal practitioners and the public at large, so as to increase awareness of the availability of this mechanism and encourage its use (June 2018)» δηλαδή: «Διάδοση των σχετικών πληροφοριών σχετικά με το νέο νομικό πλαίσιο διαμεσολάβησης για τους ασκούντες συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα και το ευρύ κοινό, ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με τη διαθεσιμότητα αυτού του μηχανισμού και να ενθαρρυνθεί η χρήση του (Ιούνιος 2018)».
Συνεπώς η κατεύθυνση που ακολούθησαν οι κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ και έπειτα της ΝΔ με την διαμεσολάβηση οριοθετήθηκε από την τρόικα. Την εποχή που συντάχθηκε το επικαιροποιημένο μνημόνιο είχε ήδη καθιερωθεί η υποχρεωτική διαμεσολάβηση από την τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Επομένως, με βάση τα παραπάνω εύλογα ανησυχούμε για την προοπτική του θεσμού και την ουσιαστική απονομή της δικαιοσύνης. Είναι ευκαιρία λοιπόν να ανοίξει μια επιστημονική συζήτηση για την καταλληλότητα και την προοπτική αφενός του θεσμού με τον τρόπο που καλούμαστε να εφαρμόσουμε το νόμο ως υποχρεωτικό προδικαστικό στάδιο και αφετέρου για το συνολικότερο πλαίσιο για την απονομή της δικαιοσύνης.
n
