Ο Άρειος Πάγος νομιμοποιεί τους πλειστηριασμούς των funds! Νομοθετική λύση για την προστασία της πρώτης κατοικίας τώρα! (ΕΠΔΑ, 13/2/2023)
Όπως προκύπτει από τις δημοσιογραφικές πληροφορίες, η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου ήδη (μέσα σε λιγότερο από 10 μέρες από την αρχική συζήτηση!) κατέληξε σε απόφαση, ευθυγραμμιζόμενη κατά πλειοψηφία με την πρόταση του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου στην διάσκεψη, και έκρινε θετικά υπέρ της νομιμοποίησης των servicers να ενεργούν ως διάδικοι και να προχωρούν σε πλειστηριασμούς.
Υπενθυμίζουμε ότι στις 26/1/2023 συζητήθηκε ενώπιον της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου (ο φάκελος έκλεισε μόλις στις 30/1/23) το κρίσιμο, για πάρα πολλούς υπερχρεωμένους δανειολήπτες, ζήτημα της δυνατότητας των λεγόμενων “Εταιρειών Διαχειρίσεως Απαιτήσεων εκ δανείων και πιστώσεων” ή servicers – δηλαδή των εγχώριων εκπροσώπων των funds («Εταιρείες Αποκτήσεως») που έχουν αποκτήσει μαζικά τα κόκκινα δάνεια (και συνήθως βρίσκονται στο εξωτερικό)- να ενεργούν, ως διάδικοι, διαδικαστικές πράξεις και διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης κατά των οφειλετών. Το ζήτημα αυτό οδηγήθηκε στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου με παραπεμπτική απόφαση του ίδιου δικαστηρίου (ΑΠ 1873/2022) καθώς ήδη είχαν εκδοθεί αντιφατικές αποφάσεις του Αρείου Πάγου που έκριναν με αντίθετο τρόπο το ίδιο ζήτημα, το αν υπάρχει δηλαδή ή όχι ενεργητική νομιμοποίηση των εκπροσώπων των funds να είναι διάδικοι, εφόσον τα funds έχουν αποκτήσει τα κόκκινα δάνεια στα πλαίσια του νόμου 3156/2003, που δεν προβλέπει σχετική ενεργητική νομιμοποίηση εκπροσώπου άλλου από την αποκτώσα εταιρεία. Συγκεκριμένα πρόσφατα η απόφαση 822/2022 ΑΠ έκρινε ότι οι εταιρείες διαχείρισης δεν έχουν τέτοια νομιμοποίηση, όταν η αποκτώσα εταιρεία έχει αποκτήσει την απαίτηση δυνάμει του ν. 3156/2003, ενώ το ακριβώς αντίθετο έκριναν οι αποφάσεις ΑΠ 1102/2022, ΑΠ 1343/2022 και ΑΠ 865/2022, μεταξύ άλλων. Σε κάθε περίπτωση, δεν αμφισβητείται η νομιμοποίηση των servicers αν η μεταβίβαση του δανείου έγινε δυνάμει του Ν. 4354/2015 που προβλέπει σχετική νομιμοποίηση.
Το πρόβλημα από νομικής πλευράς, είναι ότι υπάρχουν δύο παράλληλα νομικά πλαίσια για την μεταβίβαση απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις: ο παλιότερος νόμος 3156/2003 και ο νεότερος νόμος 4354/2015 που έχουν διαφορετικές προβλέψεις. Ο νεότερος νόμος, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ στο πλαίσιο της μνημονιακής συνθηκολόγησης του 2015, δεν αντικατέστησε, ούτε τροποποίησε τον παλιότερο, με συνέπεια να δημιουργηθούν δύο παράλληλα πλαίσια. Οι περισσότερες μεταβιβάσεις, συνέχισαν να γίνονται με τις διατάξεις του παλιότερου νόμου 3156/2003 (εταιρείες ειδικού σκοπού του άρθρου 10), καθώς σε αυτόν δεν προβλέπονταν ούτε καν οι ελάχιστες προστατευτικές ρυθμίσεις που περιλαμβάνει ο νεότερος ν. 4354/2015 (συγκεκριμένα η υποχρέωση του fund να υποβάλλει πρόταση για ρύθμιση στον δανειολήπτη πριν προχωρήσει σε διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης). Συνεπώς τα funds προτίμησαν τον ν. 3156/2003 γιατί τους άφηνε τα χέρια ελεύθερα να προχωρήσουν απευθείας σε αναγκαστική εκτέλεση αν το ήθελαν. Το πρόβλημα ωστόσο, προέκυψε στο γεγονός ότι ο ν. 3156/2003 δεν προέβλεπε ρητά την ενεργητική νομιμοποίηση τρίτου, δηλαδή πέραν του δικαιούχου της απαίτησης να ενεργεί ως διάδικος.
Από την αντιπαραβολή των διατάξεων των δύο νόμων γίνεται σαφές ότι η θέση και οι εξουσίες των εταιριών διαχείρισης είναι εντελώς διαφορετικές σε καθεμία περίπτωση. Η εταιρία διαχείρισης του Ν. 4354/2015 έχει ευρύτατες εξουσίες, με δικαιώματα που φτάνουν μέχρι και τη σύναψη σύμβασης συμβιβασμού, το δεδικασμένο από τις δίκες στις οποίες συμμετέχει δεσμεύει κατά ρητή νομοθετική επιταγή και τον πραγματικό δικαιούχο της απαίτησης, ενώ ο δανειολήπτης προστατεύεται περισσότερο, με τη δυνατότητα που του αναγνωρίζεται να προτείνει και έναντι της εταιρίας διαχείρισης όλες τις ουσιαστικές και δικονομικές ενστάσεις που έχει κατά του πραγματικού δικαιούχου. Η θέση αυτή της εταιρίας διαχείρισης του Ν. 4354/2015 δικαιολογεί την αναγνώριση του δικαιώματός της να παρίσταται στις σχετικές δίκες ως μη δικαιούχος διάδικος. Αντίθετα, η εταιρία διαχείρισης του Ν. 3156/2003 δεν έχει τέτοιες εξουσίες, ενώ τυχόν αναγνώριση σ’ αυτήν της ιδιότητας του μη δικαιούχου διαδίκου θα είχε ως συνέπεια να βρεθεί ο δανειολήπτης σε μειονεκτική ουσιαστική και δικονομική θέση και μάλιστα ακόμα και σε μία θετική γι’ αυτόν δικαστική εξέλιξη να μην έχει το δικαίωμα να προτείνει το επωφελές γι’ αυτόν δεδικασμένο έναντι του πραγματικού δικαιούχου της απαίτησης. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι η μη αναγνώριση της ιδιότητας του μη δικαιούχου διαδίκου στις εταιρίες διαχείρισης του Ν. 3156/2003 δεν οφείλεται σε παράλειψη του νομοθέτη, αλλά αποτελεί συνειδητή νομοθετική επιλογή και συνεπώς δεν μπορεί να γίνει στην περίπτωση αυτή αναλογική εφαρμογή διατάξεων του Ν. 4354/2015 για όσα δάνεια δεν μεταβιβάστηκαν με το νόμο αυτό, αλλά με τον Ν. 3156/2003. Την μη δυνατότητα αναλογικής εφαρμογής έκρινε και η απόφαση 822/2022 ΑΠ.
Συνεπώς η απόφαση 822/2022 ΑΠ δημιούργησε πρόβλημα στις εταιρείες διαχείρισης καθώς η μεγάλη πλειοψηφία των δανείων έχει μεταβιβαστεί με τον παλιό νόμο και δόθηκε ευκαιρία σε πολλές περιπτώσεις στους δανειολήπτες να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα των διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης για τον νομικό αυτό λόγο της έλλειψης ενεργητικής νομιμοποίησης. Σύντομα βγήκαν αντίθετες αποφάσεις από Τμήματα του Αρείου Πάγου και το θέμα παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια, όπου παρενέβησαν νομικά πολλοί φορείς για την προστασία των δανειοληπτών και Δικηγορικοί Σύλλογοι εκθέτοντας σοβαρά νομικά επιχειρήματα υπέρ του σκεπτικού της απόφασης 822/2022.
Μια ενδεχόμενη επικράτηση της νομικής άποψης που διατυπώθηκε στην απόφαση αυτή, στην Ολομέλεια του ΑΠ θα ήταν μια σημαντική προσωρινή νίκη για τους δανειολήπτες και τους συμπαραστάτες τους και για τον λόγο αυτό, η στήριξη μας στους συναδέλφους και τους φορείς που δίνουν έδωσαν αυτή τη νομική μάχη είναι δεδομένη. Ωστόσο ακόμη και η ευνοϊκότερη κρίση του ΑΠ στο ζήτημα αυτό δεν θα μπορούσε να δώσει πραγματική λύση στο τεράστιο πρόβλημα της αδυναμίας μεγάλης μερίδας των συμπολιτών μας να ανταποκριθούν στα χρέη τους και την συνακόλουθη καταλήστευση της λαϊκής περιουσίας και των πρώτων κατοικιών από τις Τράπεζες και τα κερδοσκοπικά funds. Ήδη, οι δανειστές του ελληνικού κράτους απειλούν με κατάπτωση των κρατικών εγγυήσεων (πρόγραμμα Ηρακλής) και εγγραφή δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ στο ελληνικό χρέος. Σύμφωνα με πληροφορίες, η κυβέρνηση προτίθετο να νομοθετήσει ρητά τη δυνατότητα πλειστηριασμών από τα funds αλλά μετά από αντιδράσεις υποχώρησε και πέταξε το μπαλάκι στον Άρειο Πάγο. Η Ολομέλεια του ΑΠ λοιπόν, ανέλαβε πρόθυμα να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά υπέρ των funds και των servicers και των λοιπών «επενδυτών», δείχνοντας το πραγματικό πρόσωπο της ανώτατης βαθμίδας της αστικής δικαιοσύνης!
Είναι πολύ ενδεικτική η ταχύτητα με την οποία στην συγκεκριμένη περίπτωση μπόρεσαν οι Αρεοπαγίτες να αποκρυσταλλώσουν την γνώμη τους. Η υπόθεση δικάστηκε στις 26 Ιανουαρίου, κατά προτίμηση και με μεγάλη επίσπευση. Έκλεισε ο φάκελος, δηλαδή πήγαν τα σημειώματα τα οποία περιείχαν 2.000 σελίδες στις 30 Ιανουαρίου. Από τις 30 Ιανουαρίου μέχρι 8 Φεβρουαρίου λοιπόν, 65 δικαστές πρόλαβαν και διάβασαν υπομνήματα και σε 8 – 9 μέρες έβγαλαν απόφαση, όταν συνήθως στα πρωτοβάθμια δικαστήρια με πολύ λιγότερες σελίδες υπομνημάτων και σχετικών εγγράφων, οι δικαστές κάνουν μήνες έως και χρόνια για να βγάλουν απόφαση. Μπορεί λοιπόν η ταχύτητα της απονομής δικαιοσύνης να είναι ένα σύντομο ανέκδοτο για τον μέσο Έλληνα πολίτη, όμως φαίνεται πως για τα συμφέροντα των funds και των Τραπεζών, η απονομή της «δικαιοσύνης» είναι αστραπιαία!
Αν λέγαμε ότι εκπλησσόμαστε από την στάση της πλειοψηφίας των ανώτατων δικαστών, θα λέγαμε δυστυχώς ψέματα. Δεν είναι η πρώτη φορά που τα Ανώτατα Δικαστήρια, λειτουργούν σε πλήρως διατεταγμένη υπηρεσία για την προάσπιση των συμφερόντων των ισχυρών ή/και νομιμοποιούν τις πλέον αντιλαϊκές επιλογές της πολιτικής εξουσίας ενάντια σε κάθε λαϊκό αίσθημα περί δικαιοσύνης. Έχει αποδειχτεί πολλές φορές ότι η Δικαιοσύνη, όταν πρόκειται για τα συμφέροντα των ισχυρών και των πολιτικών τους εκπροσώπων δεν είναι καθόλου ανεξάρτητη, τουλάχιστον στο ανώτατο επίπεδο. Δεν παύει να προκαλεί έκπληξη όμως, η ταχύτητα της ευθυγράμμισης των ανώτατων δικαστικών με την «αναγκαιότητα της μη διατάραξης της λειτουργίας της οικονομίας», στην περίπτωση αυτή!
Μετά και την εξέλιξη αυτή, γίνεται ακόμη πιο ξεκάθαρο, ότι η προστασία της κύριας κατοικίας και των ευάλωτων δανειοληπτών δεν μπορεί να γίνει πραγματικότητα με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο που τους έχει καταστήσει έρμαιο των Τραπεζών και των κάθε λογής κερδοσκόπων. Μετά από διαδοχικό ψαλίδισμα της νομοθετικής προστασίας της κύριας κατοικίας επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, αφού με διαδοχικές ρυθμίσεις περιορίστηκε όλο και περισσότερο το εύρος των προσώπων που μπορούσαν να προστατεύσουν την κατοικία τους και αυτό γινόταν με αντάλλαγμα όλο και αυστηρότερους όρους, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας κατάργησε πλήρως την προστασία της με το ν. 4738/2020.
Γι’ αυτό και είναι απαραίτητο να υπάρξει νομοθετική λύση για την προστασία της πρώτης κατοικίας αυτοτελώς και καθολικά, για την κατάργηση των διατάξεων του πτωχευτικού κώδικα που προβλέπουν την πλήρη εκποίηση της περιουσίας των φυσικών προσώπων που βρίσκονται σε αδυναμία πληρωμής, για την κατάργηση των διατάξεων του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που προβλέπουν διαδικασίες fast track αναγκαστικής εκτέλεσης χωρίς αποτελεσματική άμυνα των οφειλετών (ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί κ.α.) και για την αποτελεσματική ελάφρυνση των αδύναμων οφειλετών από τις οφειλές που αδυνατούν να εξοφλήσουν (διαγραφή και βιώσιμη ρύθμιση οφειλών).
Μετά την απόφαση της Ολομέλειας, είναι περισσότερο σαφές από ποτέ ότι οι Δικηγορικοί Σύλλογοι οφείλουν να μπουν μπροστά στη μάχη για την προστασία της κύριας κατοικίας και να αποφασίσουν την Αποχή των δικηγόρων από κάθε ενέργεια προς πλειστηριασμό πρώτης κατοικίας, μέχρι να δοθεί νομοθετική λύση, όπως προτείναμε και στις θέσεις μας ενόψει των τελευταίων εκλογών του ΔΣΑ.
Η Εναλλακτική Παρέμβαση – Δικηγορική Ανατροπή στηρίζει τις κινητοποιήσεις κατά των πλειστηριασμών και των κατασχέσεων πρώτης κατοικίας και απαιτεί μαζί με τους φορείς και τις συλλογικότητες που συμμετέχουν:
– Καμιά νομιμοποίηση στα ληστρικά Funds
– Προστασία με νόμο της Α’ κατοικίας
– Οριστική διαγραφή χρεών ευάλωτων νοικοκυριών
– Κατάργηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών
– Διαγραφή τοκογλυφικών χρεώσεων.
