Η υπερψήφιση της εγγραφής υποδικιών στα ποινικά μητρώα συνιστά απαράδεκτη υποχώρηση στον ποινικό λαϊκισμό της κυβέρνησης (Ανακοίνωση ΕΠΔΑ, 19/11/2022)
Η επιλογή της κυβέρνησης να μεταλλάξει τον χαρακτήρα των δελτίων ποινικού μητρώου με την εγγραφή ποινικών διώξεων, αντί αμετάκλητων καταδικών, αποτελεί συνέχεια της εκστρατείας ποινικού λαϊκισμού και της νομοθέτησης με όρους τηλεοπτικής επικαιρότητας.
Από τη δημοσίευση του ψηφισθέντος νόμου, το ατομικό ποινικό μητρώο ενός πολίτη θα περιέχει πλέον και τις σε βάρος του ποινικές διώξεις που αφορούν ανήλικα θύματα, χωρίς αυτές να έχουν κριθεί αμετάκλητα από τα δικαστήρια. Οι εγγραφές θα αφορούν τα αδικήματα των άρθρων ΠΚ 299, 306, 312, 323Α, 324, όλα τα αδικήματα του 19ου Κεφάλαιου του Ποινικού Κώδικα [γενετήσια ελευθερία] και αυτά του ν. 3500/2006 για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας.
Οι συνέπειες της εγγραφής αυτής στην επαγγελματική ζωή του πολίτη που θα διώκεται χωρίς να έχει δικαστεί η υπόθεσή του θα είναι βαρύτατες: ποιός εργοδότης, οποιασδήποτε επιχείρησης ανεξαρτήτως αντικειμένου, θα προσλάβει έναν εργαζόμενο που το ποινικό του μητρώο θα περιέχει μια τέτοια εγγραφή, έστω και αν αυτή αποτελεί ποινική δίωξη και όχι ποινική καταδίκη;
Για την ψήφιση της διάταξης η κυβέρνηση εκμεταλλεύτηκε τη δικαιολογημένη ανησυχία για την προστασία της ανηλικότητας, επικαλούμενη την ανάγκη να μην προσλαμβάνονται σε εργασίες σχετικές με ανήλικους άτομα για τα οποία εκκρεμεί σχετική ποινική δίωξη.
Όμως, σημαντικοί εκπρόσωποι φορέων είχαν ήδη απαντήσει με πληρότητα στην προτεινόμενη διάταξη: ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά Ηλίας Κλάππας ως εκπρόσωπος της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων υπερασπίστηκε το τεκμήριο της αθωότητας και ζήτησε την αποσύνδεση του ατομικού δελτίου ποινικού μητρώου από τυχόν νομοθέτηση κωλυμάτων σε συγκεκριμένα επαγγέλματα. Ο εισαγγελέας εφετών Ευστάθιος Βεργώνης ως εκπρόσωπος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων εξήγησε ότι η εγγραφή υποδικιών στο δελτίο ποινικού μητρώου συνιστά προσβολή του τεκμηρίου της αθωότητας, η οποία μπορεί να καταπέσει ενώπιον εθνικών και ευρωπαϊκών δικαστηρίων. Πρότεινε μάλιστα, αντί της εγγραφής υποδικιών στο ποινικό μητρώο, την έκδοση πιστοποιητικού περί μη άσκησης ποινικής δίωξης για συγκεκριμένα αδικήματα ως προϋπόθεση για την εργασία σε επαγγέλματα που σχετίζονται με ανήλικους,
Την ίδια ανησυχία εξέφρασε και η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής η οποία αντιπρότεινε τη δημιουργία ειδικού τύπου αντιγράφου του ποινικού μητρώου (πέραν αυτών της γενικής και δικαστικής χρήσης) που να χορηγείται μόνο για συγκεκριμένο σκοπό και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις:
“Η σχέση μεταξύ του σκοπού της ρύθμισης, που είναι η προστασία της παιδικής ηλικίας ως υποχρέωση του κράτους, και του μέσου για την επίτευξή του, που είναι ο περιορισμός του δικαιώματος στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, διέπεται από την αρχή της αναλογικότητας. Δεδομένου ότι η έκδοση αντιγράφου γενικής ή δικαστικής χρήσης προβλέπεται σε πολλές διαφορετικές διατάξεις νόμων, στις οποίες γίνεται γενική παραπομπή στα άρθρα 570 και 572 ΚΠΔ, θα ήταν, ενδεχομένως, σύμφωνο με την αρχή της αναλογικότητας να εκδίδεται ειδικός, διαφορετικός, τύπος αντιγράφου ποινικού μητρώου, που να περιλαμβάνει τα στοιχεία για τις ποινικές διώξεις και τις εκκρεμείς διαδικασίες, και να χορηγείται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, με αντίστοιχη τροποποίηση των άρθρων του ΚΠΔ”.
Παρά τις ενστάσεις που είχαν εκφράσει στις κοινοβουλευτικές επιτροπές τόσο βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ (Σπύρος Λάππας, Θεόφιλος Ξανθόπουλος) για την προσβολή του τεκμηρίου της αθωότητας όσο και η εκπρόσωπος του ΚΚΕ (Μαρία Κομνηνάκα) για ενδεχόμενο ξεχείλωμα της πρακτικής αυτής στο μέλλον με προσθήκη και άλλων αδικημάτων, η διάταξη ψηφίστηκε και από τα δύο κόμματα. Η Νέα Δημοκρατία είχε ήδη εξασφαλίσει τη στήριξη του Βελόπουλου, ο εκπρόσωπος του οποίου δεν έκρυψε τη στήριξή του στην επαναφορά της θανατικής ποινής. Τη διάταξη στήριξε και το ΠΑΣΟΚ. Το μόνο κόμμα που καταψήφισε τη διάταξη ήταν το ΜέΡΑ25.
Η υπερψήφιση από τα κόμματα της αντιπολίτευσης της εγγραφής υποδικιών στα ποινικά μητρώα συνιστά απαράδεκτη υποχώρηση στον ποινικό λαϊκισμό της κυβέρνησης. Η προστασία της ανηλικότητας δεν θα επιτευχθεί με την κατάργηση του τεκμηρίου της αθωότητας, αλλά με τη νομοθέτηση υποστηρικτικών δομών και την υλική στήριξη των θυμάτων. Η συγκεκριμένη διάταξη ανοίγει μια κερκόπορτα που σίγουρα θα αξιοποιηθεί από την παρούσα ή κάποια μέλλουσα (εφήμερη) κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αν σήμερα το τεκμήριο της αθωότητας κάμπτεται για την – απολύτως αναγκαία – προστασία της ανηλικότητας, γιατί να μην καμφθεί αύριο για την – εξίσου απαραίτητη – καταπολέμηση της έμφυλης βίας; Και γιατί όχι στο μέλλον για την προστασία της ιδιοκτησίας, της δημόσιας τάξης, της “εθνικής ασφάλειας”;
Καλούμε όλον τον νομικό κόσμο να αντιδράσει και να τοποθετηθεί ενεργητικά υπέρ της προστασίας των βασικών κατακτήσεων του νομικού πολιτισμού. Καλούμε τα κόμματα της αντιπολίτευσης να ανακαλέσουν την απόφασή τους και να ζητήσουν με τροπολογία την κατάργηση της ψηφισθείσας διάταξης.
—————–
Παραθέτουμε, για του λόγου το αληθές, τις τοποθετήσεις ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ από τα πρακτικά της Βουλής:
Μιλτιάδης Χατζηγιαννάκης (ΣΥΡΙΖΑ)
Προφανώς, όμως, θα κάνω μια αναφορά στο άρθρο 14 στο οποίο σταθήκαμε καλόπιστα, όπως αποδείχτηκε, οι περισσότεροι συνάδελφοι σε όλη τη διάρκεια της συζήτησης στις επιτροπές, δεδομένου ότι πολλοί συνάδελφοι ήρθαν με προτάσεις. Θυμίζω τις προτάσεις που έκανε για τον εξορθολογισμό ή για την καλύτερη αντιμετώπιση του συγκεκριμένου άρθρου τόσο ο συνάδελφος κ. Λάππας όσο και ο συνάδελφος κ. Θεόφιλος Ξανθόπουλος. Σας θέσαμε μια σειρά από προβληματισμούς τους οποίους στην πραγματικότητα θέτει και η πλειοψηφία των φορέων, ιδίως ο κ. Κλάππας, ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά ως εκπρόσωπος της Ολομέλειας των δικηγορικών συλλόγων. Μάλιστα, τους έθεσε και με πολύ έντονο τρόπο. Ωστόσο, και ο εκπρόσωπος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων σας έθεσε και αυτός τους προβληματισμούς σχετικά με πιθανή αντισυνταγματικότητα ή εναντίωση της συγκεκριμένης διάταξης σε ευρωπαϊκό πλαίσιο. (…)
Επίσης, διαβάζω και τη θέση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής. (…) Νομίζω ότι και οι δικοί μας προβληματισμοί, αυτοί που θέσαμε σε όλες τις συνεδριάσεις της Επιτροπής και που προφανώς πρέπει να διέπονται από την αρχή της αναλογικότητας, είναι προβληματισμοί και της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής.
Άρα, κύριε Υπουργέ, νομίζω ότι πρέπει να το λάβετε υπ’ όψιν αυτό. Το προτείναμε και εμείς, χωρίς προφανώς να γνωρίζουμε τη θέση της Επιστημονικής Υπηρεσίας, στην τελευταία συνεδρίαση.
(Δευτερολογία:) Κι εμείς με τη σειρά μας να τοποθετηθούμε και για το άρθρο 14, αν και το έχουμε εξαντλήσει. Παρά τις επιφυλάξεις και όλον τον προβληματισμό που έχουμε θέσει, νομίζουμε ότι λόγω της κρισιμότητας και της ανάγκης προστασίας της ανηλικότητας προφανώς το έχουμε πει πολλές φορές ότι μπορεί να καμφθεί το τεκμήριο αθωότητας. Γι’ αυτό δεν το είχαμε θέσει εξαρχής, αλλά το θέσαμε νομίζω σε όλες τις Επιτροπές. Θα υπερψηφίσουμε επομένως και το συγκεκριμένο άρθρο, παρά το γεγονός ότι θεωρούμε ότι δεν λύνει το πρόβλημα και μπορεί να δημιουργήσει και μερικά μικροπροβλήματα, τα οποία θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε στο μέλλον.
Μαρία Κομνηνάκα (ΚΚΕ)
Οι προβληματισμοί που εκφράζονται σε καμία περίπτωση δεν αφορούν κατά το παραμικρό την αμφισβήτηση ότι η προστασία της ανηλικότητας είναι υπέρτερη αξία και υποχρέωση. Όμως δεν παύει η επιλογή της εγγραφής στο ποινικό μητρώο από το στάδιο της ποινικής δίωξης, δηλαδή εκείνο το στάδιο κατά το οποίο υπάρχουν μόνο υπόνοιες για την τέλεση μιας πράξης, να γεννά έναν προβληματισμό για το νομικό προηγούμενο που αυτή δημιουργεί, όταν μιλάμε για μια οριζόντια ρύθμιση και όχι για τις περιπτώσεις που κατά την κρίση του εισαγγελέα και ορθά και φυσικά επιβεβλημένα κι όταν η σοβαρότητα και η επικινδυνότητα του αδικήματος είναι τέτοια και τα στοιχεία που υπάρχουν το επιβάλλουν, διατάσσεται η δημοσιοποίηση των στοιχείων των εμπλεκομένων δραστών, όπως σε διάφορες περιπτώσεις ορθά ζητείται και αιτιολογείται.
Αντίθετα, η ρύθμιση που εισάγεται βάζει ένα οριζόντιο κριτήριο με βάση την αιτιολογική έκθεση για την παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας, με βάση την ορθή στάθμιση για την υπέρτερη αξία του προστατευόμενου εννόμου αγαθού, το οποίο και κανείς δεν αμφισβητεί.
Όμως, γεννάται και ένα άλλο ερώτημα: Δεν είναι απόλυτα προστατευόμενες συνολικά, ως υπέρτερο έννομο αγαθό, η ανθρώπινη ζωή; Το αδίκημα, για παράδειγμα, του βιασμού, της κακοποίησης, της μαστροπείας, των ανθρωποκτονιών κλπ., όταν είναι σε βάρος γυναικών, άλλων αδύναμων προσώπων, οποιουδήποτε ανθρώπου, δεν είναι ιδιαίτερης απαξίας. Πού μπαίνει τελικά το όριο της στάθμισης για να μην ανοίξει απεριόριστα η βεντάλια σε ευρύτερες κατηγορίες αδικημάτων; Αύριο-μεθαύριο μπορεί να πει κάποιος ως τέτοιας βαρύτητας έννομο αγαθό τη δημόσια ασφάλεια. Εξάλλου, ακούστηκαν κατά τις Επιτροπές τέτοιου είδους προτάσεις για την τρομοκρατία, για άλλα. Πήραν και φόρα πάρα πέρα. Δηλαδή, να ανοίξει έτσι ο δρόμος για μια γενική παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας, που δεν είναι εξάλλου και λίγες φορές μέχρι σήμερα που έχει γίνει κόσκινο.
Αυτές μας ενστάσεις τις καταθέτουμε και τις διατηρούμε και θεωρούμε ότι πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν. Κατά κάποιον τρόπο, στον βαθμό που μπορώ να το πω αυτό, θεωρώ ότι πρέπει να δεσμεύουν την αιτιολογία της ρύθμισης αποκλειστικά στην προστασία της ανηλικότητας, ώστε αυτή να μη μπορεί να αξιοποιηθεί στο μέλλον ως νομοθετικό προηγούμενο και για άλλου είδους αδικήματα και την πλήρη τελικά απαξίωση του τεκμηρίου αθωότητας.
(Δευτερολογία:) Διατηρούμε τις ενστάσεις που καταθέσαμε στην πρωτολογία για το άρθρο 14. Θεωρούμε ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη και να είναι καταγεγραμμένες. Ήταν –νομίζω- σαφής η τοποθέτηση ότι επί της αρχής φυσικά δεν αμφισβητούμε την υπέρτατη ανάγκη της προστασίας και της υποχρέωσης προστασίας της ανηλικότητας. Αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα των περιπτώσεων που αφορούν αυτά τα αδικήματα και τη σημασία αυτή η υποχρέωση να εκφράζεται και να υλοποιείται κυρίως με τον πιο απόλυτο τρόπο, θα ψηφίσουμε το άρθρο 14.
