Τοποθέτηση Θ. Καμπαγιάννη στη συνέντευξη τύπου για τον νέο Σωφρονιστικό Κώδικα

Τοποθέτηση Θ. Καμπαγιάννη, συμβούλου στο ΔΣ του ΔΣΑ με την Εναλλακτική Παρέμβαση – Δικηγορική Ανατροπή στη συνέντευξη τύπου της Πρωτοβουλία Δικηγόρων & Νομικών για τα Δημοκρατικά Δικαιώματα για τον υπό ψήφιση Σωφρονιστικό Κώδικα (23/10/2022). Το βίντεο εδώ.

“Κάνουμε τη σημερινή συνέντευξη τύπου σε συνθήκες μιας στοχευμένης καμπάνιας ποινικού λαϊκισμού από πλευράς της κυβέρνησης, που βρίσκει πρόθυμα αυτιά στα περισσότερα ΜΜΕ και σε κομμάτι της κοινωνίας. Θυμίζουμε ότι ο κύκλος των εγκλημάτων που συζητούνται αυτή τη στιγμή στην επικαιρότητα διαπράχθηκαν μετά την αυστηροποίηση των ποινών που νομοθέτησε η κυβέρνηση το 2019. Και αντί να συζητήσουμε επί της ουσίας για το τι γεννά τέτοια εγκλήματα παρά την αυστηροποίηση, για το πώς θα τα αποτρέψουμε, για το πώς θα στηριχτούν τα θύματα, κοκ, η συζήτηση με ευθύνη της κυβέρνησης, που ο υπουργός Εσωτερικών της έφτασε να μιλήσει ακόμα και για χημικό ευνουχισμό δραστών, γίνεται με κατεύθυνση την περαιτέρω αυστηροποίηση. Αποδεικνύεται δηλαδή ότι όχι μόνο το φάρμακο δεν απέδωσε, αλλά ότι ο ποινικός λαϊκισμός είναι ακόρεστος, είναι σαν μια δίψα που δεν ικανοποιείται ποτέ, ενώ στην πορεία χάνονται σημαντικά ανθρώπινα δικαιώματα.

Ο νέος Σωφρονιστικός Κώδικας συζητήθηκε στη διαβούλευση, εισήχθη στη Βουλή και ψηφίζεται στην Ολομέλεια με διαδικασίες εξπρές. Η ταχύτητα αυτή αποτυπώνει τον πανικό της ελληνικής κυβέρνησης για την επικείμενη έκδοση δημόσιας δήλωσης σε βάρος της Ελλάδας για την κατάσταση των φυλακών, στην οποία έχει ήδη προαναγγείλει ότι θα προχωρήσει η CPT (Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Εξευτελιστικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας) με την πρόσφατη δημοσίευση της έκθεσής της. Σημειώνουμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προβεί στη σχετική δήλωση μόλις δέκα φορές, κατά πέντε μόνον χωρών (Τουρκία, Ρωσία, Βουλγαρία, Βέλγιο και Ελλάδα) από το 1992 μέχρι σήμερα. Η κυβέρνηση θεωρεί ότι επικαλούμενη το νέο νομοθετικό πλαίσιο θα αποτρέψει την υλοποίηση της προαναγγελθείσας δήλωσης, προβάλλοντας τη συμμόρφωσή της και ζητώντας χρόνο για να εφαρμοστεί το νέο πλαίσιο στο πεδίο.

Η επίκληση αυτή είναι απολύτως προσχηματική, καθώς η φιλοσοφία του νέου Σωφρονιστικού Κώδικα είναι στον πυρήνα της αντι-σωφρονιστική. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας αντιμετωπίζει τους κρατούμενους ως εχθρούς προς εξόντωση και όχι ως πολίτες που στερούνται προσωρινά την ελευθερία τους αλλά προετοιμάζονται για την επανένταξή τους στην κοινωνία μετά την έκτιση της ποινής. Όσο και αν καλλωπίζονται λεκτικά οι έννοιες (τα καταστήματα κράτησης γίνονται “σωφρονιστικά καταστήματα”), η κυβέρνηση από την πρώτη μέρα της θητείας της αντιμετωπίζει τις φυλακές ως ζήτημα δημόσιας τάξης, εξού και η μεταφορά της αρμοδιότητας στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, η οποία φυσικά πλέον μονιμοποιείται.

Ο αντισωφρονιστικός πυρήνας του νομοσχεδίου προκύπτει κυρίως από τον τρόπο που η κυβέρνηση νομοθετεί στο ζήτημα των αδειών, σε συνέχεια του τρόπου που έχει αλλάξει τον Ποινικό Κώδικα και τον ΚΠΔ προς το αυστηρότερο για τα ζητήματα της έκτισης των ποινών, των αναστολών, της υφ’ όρον απόλυσης. Οι διατάξεις αυτές είναι ακριβώς στον αντίποδα των συστάσεων της CPT που λέει: “Πάρα πολλοί κρατούμενοι στην Ελλάδα εξακολουθούν να κρατούνται σε συνθήκες που αποτελούν προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους. Η στόχευση πρέπει να είναι να διασφαλιστεί ότι τα καταστήματα κράτησης θα εγκαταλείψουν την απλή αποθήκευση ατόμων σε υπερπλήρεις, επικίνδυνες και κακές συνθήκες χωρίς στοχευμένες δραστηριότητες και θα μετατραπούν σε χώρους που προσφέρουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και θα προετοιμάζουν τα άτομα για την επανένταξή τους στην κοινότητα μετά την αποφυλάκισή τους”.

Αλλά δυστυχώς η πολιτική λογική της κυβέρνησης δεν κοιτάζει προς την ικανοποίηση των προϋποθέσεων ενός σύγχρονου κράτους δικαίου, αλλά προς τις μελλοντικές της συμμαχίες – και επίσημα πλέον – με την άκρα δεξιά. Διαβάζοντας τις τοποθετήσεις του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου της Ελληνικής Λύσης, βρίσκει κανείς αυτούσιες τις δηλώσεις του Υπουργού Εσωτερικών Μάκη Βορίδη, σε σχέση με την έκτιση των ισοβίων, την υφ’ όρον απόλυση, κλπ. Το προξενιό της Νέας Δημοκρατίας με τον Βελόπουλο γίνεται με προίκα τα σώματα των κρατουμένων. Καλούμε τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης αυτά τα παντρολογήματα, που θα γίνουν και επίσημα αν το επιτάξουν τα εκλογικά αποτελέσματα των επικείμενων εκλογών, να μην τα νομιμοποιήσουν δίνοντας θετική ψήφο στον Κώδικα της κυβέρνησης. Οι όποιες θετικές διατάξεις υπάρχουν στο νομοσχέδιο αποτελούν στρατηγική απόσπασης συναίνεσης – είναι γνωστή η συγκεκριμένη τακτική, την ακολούθησε η κυβέρνηση βάζοντας “για ξεκάρφωμα” κάποιες διακοσμητικές θετικές διατάξεις στο αντεργατικό τερατούργημα του νόμου Χατζηδάκη που κατ’ ουσίαν παρανομοποίησε τη συλλογική λειτουργία των εργατικών σωματείων.

Κάποιες κατ’ άρθρον παρατηρήσεις:

– Άδειες τακτικές: Το νομοσχέδιο (άρθρο 50) περιορίζει το δικαίωμα στην άδεια (άρθρο 55 του ΣΚ για τις τακτικές άδειες). Επισημαίνουμε ότι στην αρχική μορφή που τέθηκε στη διαβούλευση, προβλεπόταν η πλήρης κατάργηση του δικαιώματος στην άδεια για τα σοβαρά κακουργήματα. Στην παρούσα μορφή, οι τακτικές άδειες θεμελιώνονται αργότερα: για τα πλημμελήματα από 1/10 στο 1/8, για τα κακουργήματα του 105Β του ΠΚ από 3/10 στα 2/5, ισόβια ποινή από 10 έτη στα 12, πολλαπλά ισόβια από 10 στα 15 έτη + 3 για κάθε άλλη ποινή ισοβίων. Για το ζήτημα αυτό της νομοθέτησης μιας νέας μορφής ποινής χωρίς άδεια – που είναι ιδιαίτερα σημαντικό και δεν σχετίζεται με το πόσοι είναι οι κρατούμενοι που το υφίστανται – θα μιλήσει αναλυτικότερα η Γιάννα Κούρτοβικ.

– Άδειες εκπαιδευτικές: Με την παράγραφο 2 που προστίθεται στο άρθρο 58 του ΣΚ για τις εκπαιδευτικές άδειες (άρθρο 58 του ΣΚ για τις εκπαιδευτικές άδειες), η άδεια γίνεται όνειρο θερινής νυχτός. Ο νομοθέτης στέλνει μήνυμα στα συμβούλια ότι η χορήγηση εκπαιδευτικής άδειας είναι καταρχήν ανεπιθύμητη. Δεν ξεχνάμε εξάλλου τη στάση της πρώην γραμματέως αντεγκληματικής πολιτικής Σοφίας Νικολάου που ήταν και πρόεδρος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής, απέναντι σε κρατούμενους που διεκδίκησαν το δικαίωμα στη μόρφωση, με εμβληματική περίπτωση αυτή του Βασίλη Δημάκη. Για το θέμα της εκπαίδευσης θα μιλήσει ο Πέτρος Δαμιανός.

– Φυλακές υψίστης ασφαλείας: Νομοθετούνται οι φυλακές υψίστης ασφαλείας σε συνέχεια της γνωστής προσπάθειας για τις Φυλακές τύπου Γ. Αν και τα ζητήματα λειτουργίας παραπέμπονται σε κανονισμό, πρέπει να δηλώσουμε εξαρχής την αντίθεσή μας σε μια λογική φυλακής μέσα στη φυλακή, που συνδέεται αποκλειστικά με το είδος του αδικήματος για το οποίο ο κρατούμενος έχει καταδικαστεί και που λειτουργεί ως δεύτερο, επιπλέον τιμωρητικό, μέτρο.

– Ένδικο μέσο του άρθρου 6α: καθιερώνεται ένδικο μέσο στο Δικαστήριο Εκτέλεσης Ποινών αν δεν τηρούνται οι κανόνες διαβίωσης. Η προσφυγή είναι έγγραφη, γίνεται μόνο από κρατούμενο χωρίς να προβλέπεται η εκπροσώπηση από δικηγόρο, και το βάρος της απόδειξης εναπόκειται στον κρατούμενο να αποδείξει την μη τήρηση των κανόνων διαβίωσης. Η μεταφορά του κρατούμενου σε δημόσιο νοσοκομείο, ως τρόπος θεραπείας της παραβίασης των κανόνων διαβίωσης, είναι μια μετάθεση του προβλήματος σε μια κρίσιμη δημόσια δομή. Το ίδιο απαράδεκτη είναι και η μεταγωγή σε άλλο κατάστημα κράτησης, ανεξάρτητα από τη θέληση του κρατουμένου, την εντοπιότητά του, την επαφή του με την οικογένειά του, κλπ. Αν το Υπουργείο δεν μπορεί να διασφαλίσει ανθρώπινες συνθήκες, ας προχωρήσει σε θετική επιμέτρηση της ποινής υπέρ του κρατούμενου ή σε υφ’ όρον απόλυση, όσο και αν αυτό θυμίζει τον δαιμονοποιημένο νόμο Παρασκευόπουλου.

Ο παροπλισμός των αγροτικών φυλακών (παρά τις συνθήκες υπερπληθυσμού στις φυλακές), η αδιαφάνεια στη λειτουργία της Κεντρικής Επιτροπής Μεταγωγών, η αρχειοθέτηση των εκκρεμών αιτημάτων μεταγωγής, η αναφερόμενη κατάργηση της κοινωφελούς εργασίας είναι κάποια από τα ζητήματα που έχουν επισύρει την κριτική και εντός της Επιτροπής. Επισημαίνουμε την άθλια κατάσταση των παροχών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Πάρα τις διατάξεις του Κώδικα και τις τροποποιήσεις, έχουμε σαν δεδομένο που το γνωρίζουμε από την ενημέρωση των ελληνικών αρχών στη CPT ότι στη διάρκεια της πανδημίας 15 κρατούμενοι πέθαναν από covid-19 και το Υπουργείο δεν αισθάνθηκε καν την υποχρέωση να ενημερώνει για αυτούς τους θανάτους. Αντιθέτως, κάθε καταδρομική επιχείρηση σε κελιά κρατουμένων και κάθε γραμμάριο κάνναβης που ανευρισκόταν ανακοινώνονταν με τυμπανοκρουσίες σε δελτία τύπου που στέλνονταν αφειδώς στα ΜΜΕ.

Καλούμε τα κόμματα της αντιπολίτευσης να καταψηφίσουν το σχέδιο νόμου και να δεσμευτούν προς την κατεύθυνση μιας πραγματικά σωφρονιστικής πολιτικής που θα εξασφαλίζει ανθρώπινες συνθήκες κράτησης, θα δίνει περιεχόμενο στον χρόνο έκτισης της ποινής με σκοπό την επανένταξη, θα επενδύει στους εναλλακτικούς τρόπους έκτισης της ποινής σε σχέση με την κράτηση, κοκ. Μια πολιτική αυστηρότερων ποινών, περισσότερης έκτισης, λιγότερων αδειών, κοκ, φέρνει λιγότερη και όχι περισσότερη ασφάλεια στη κοινωνία: πετάει περιστασιακούς κρατούμενους βορά στα εγκληματικά κυκλώματα που δρουν και μέσα στις φυλακές και λειτουργεί σαν περιστρεφόμενη πόρτα, δημιουργώντας μια μόνιμη ποινική πελατεία, τη στιγμή βέβαια που το έγκλημα του λευκού κολάρου δεν περνάει ούτε καν έξω από τις πύλες των φυλακών.

Έχουμε από πλευράς μας το χρέος ο νομικός κόσμος να βρεθεί στην πρώτη γραμμή της μάχης για τα δικαιώματα των κρατουμένων που αποτελούν για κάθε χώρα δείκτη δημοκρατίας. Σας ευχαριστώ.”