Ανάθεση είσπραξης ασφαλιστικών οφειλών σε ιδιώτες: Μεσίτης των εισπρακτικών η κυβέρνηση, θα σπρώξει τους ασφαλισμένους στην απόγνωση
Γράφει η Αναστασία Σταυροπούλου, σύμβουλος στο ΔΣ του ΔΣΑ με την Εναλλακτική Παρέμβαση – Δικηγορική Ανατροπή.
Με διάταξη του αρ. 215 του σχεδίου νόμου για την «Ενίσχυση της Κεφαλαιαγοράς και άλλες διατάξεις» εισάγεται ρύθμιση με βάση την οποία θα επιτρέπεται η ανάθεση σε ιδιώτες, δηλαδή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, εργασιών υποστηρικτικής φύσης, σχετικών με τη διαχείριση ληξιπρόθεσμων οφειλών από ασφαλιστικές εισφορές, το μητρώο οφειλετών, το σχεδιασμό και την εκτέλεση δράσεων για την επίτευξη των σκοπών του ΚΕΑΟ.
Με απλά λόγια, η κυβέρνηση και η Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Νίκη Κεραμέως «ρίχνουν στο παιχνίδι» του κυνηγιού οφειλετών ασφαλιστικών εισφορών τις μεγάλες εισπρακτικές του ν. 3758/2009 (εταιρείες ενημέρωσης οφειλετών για ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις) που γιγαντώθηκαν και «εκπαιδεύτηκαν» από την διαχείριση των κόκκινων δανείων, οφειλών από λογαριασμούς ΔΕΗ, ενέργειας κλπ. Άλλωστε, δεν το κρύβουν. Στο Δελτίο Τύπου που δημοσίευσε το Υπουργείο διαφημίζοντας την προτεινόμενη διάταξη αναφέρεται ότι σκοπός είναι όχι η απαλλαγή του Δημοσίου από κάποιο διοικητικό/ διαχειριστικό βάρος, αλλά η βελτίωση της εισπραξιμότητας με την αξιοποίηση της «τεχνογνωσίας» των εισπρακτικών.
- Θέλουν να αξιοποιήσουν τις πρακτικές … «ήπιας προσέγγισης» των εισπρακτικών!
Η Υπουργός συνεχίζει την προώθηση του μέτρου βαφτίζοντας το μαύρο άσπρο, τονίζοντας ότι [με το μέτρο αυτό] «Ο e-ΕΦΚΑ θα μπορέσει να αξιοποιήσει την εμπειρία και τη χρήση σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου στη διαδικασία ενημέρωσης των οφειλετών, όπως για παράδειγμα στην υιοθέτηση πρακτικών, ήπιας προσέγγισης, σε αντίθεση με πρακτικές πίεσης και απειλών περί αναγκαστικών μέτρων κατάσχεσης» [sic].
Φυσικά, οι πρακτικές «ήπιας προσέγγισης» που ακολουθούν οι εισπρακτικές εταιρείες σε βάρος οφειλετών είναι γνωστές τοις πάσι, είναι δε τέτοιες που έχουν οδηγήσει σε αμέτρητες αποφάσεις επιβολής τσουχτερών προστίμων από τη Γενική Διεύθυνση Αγοράς και Προστασίας Καταναλωτή της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου σε εισπρακτικές εταιρείες για πλείστες αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, όπως επαναλαμβανόμενες και πιεστικές οχλήσεις, μη ορθή ενημέρωση για το υπόλοιπο, οχλήσεις για δήθεν ληξιπρόθεσμες οφειλές που είχαν εξοφληθεί ή ρυθμιστεί, αποτρεπτική δυσχέρανση διαδικασιών ρυθμίσεων οφειλών. Αυτές είναι οι πρακτικές …ήπιας προσέγγισης που λείπουν από την εργαλειοθήκη του Δημοσίου και επιδιώκει να εφαρμόσει ως προς τις ασφαλιστικές εισφορές το Υπουργείο.
Ούτε διευκρινίζεται, άλλωστε, με ποιο σύστημα θα αμείβονται με βάση τη σύμβασή τους με τον e-ΕΦΚΑ οι εν λόγω εταιρείες και εάν λχ θα αμείβονται με ποσοστά επί των εισπράξεων και αντίστοιχα μέσα που γεννούν κίνητρα για την επιστράτευση αθέμιτων πρακτικών.
- Οφείλεται άραγε η συσσώρευση ασφαλιστικών οφειλών στην απουσία επίμονων τηλεφωνικών οχλήσεων των ασφαλισμένων;
Φυσικά η αναγκαιότητα προσφυγής σε τέτοια μέτρα δεν επιβεβαιώνεται από τα δεδομένα που το ίδιο το ΚΕΑΟ έχει δημοσιεύσει, τα οποία αποδεικνύουν διαρκή αύξηση σε ετήσια βάση των εισπραττόμενων ποσών με τα ήδη παρεχόμενα εργαλεία (από 2020 1.126.074.356 € το 2020 σε 1.960.602.100 € το 2024).
Όμως, ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι, βέβαια, από που προκύπτουν τα προβλήματα εισπραξιμότητας που θέλει η κυβέρνηση να επιλύσει, αναφέροντας ότι «οι οφειλές προς τον e-ΕΦΚΑ αγγίζουν σήμερα τα 49 δισεκατομμύρια ευρώ, με τα 32 δισεκατομμύρια ευρώ να είναι κύριες, ενώ τα υπόλοιπα προσαυξήσεις». Αυτή η κυνική ομολογία αποτυχίας της οικονομικής και κοινωνικοασφαλιστικής πολιτικής της κυβέρνησης, όχι μόνο δεν μπορεί να δικαιολογήσει την κοινωνική αναλγησία που συνεπάγεται το προτεινόμενο μέτρο, δηλαδή η προσφυγή σε ιδιώτες, γνωστούς για τις επιθετικές και πιεστικές πρακτικές τους, για να μπει το «μαχαίρι στο λαιμό» των ασφαλισμένων, αλλά αντιθέτως, αναδεικνύει ότι με το μέτρο αυτό δεν πρόκειται να λυθεί το αδιέξοδο στο οποίο η κυβερνητική, και συνολικότερα αγοραία, νεοφιλελεύθερη πολιτική, έχει οδηγήσει το ασφαλιστικό σύστημα.
Τα δεδομένα είναι αμείλικτα. Με βάση την πλέον πρόσφατη έκθεση του Κ.Ε.Α.Ο., το 88,03% των οφειλετών (1.888.365 οφειλέτες) έχουν οφειλή ποσού έως 30.000 ευρώ. Μάλιστα, το 73,44% των οφειλετών (1.575.353 οφειλέτες) έχουν οφειλή έως 15.000 ευρώ. Καταρρίπτεται, συνεπώς, πλήρως το αφήγημα της κυβέρνησης ότι δήθεν η συσσώρευση ανείσπρακτων προέρχεται από «στρατηγικούς κακοπληρωτές» και η επιστράτευση των «μεγάλων μέσων», δηλαδή η απελευθέρωση του «ιδιωτικού στρατού» εισπρακτικών που έχει εκθρέψει η κυβέρνηση πάνω στο πτώμα της πρώτης κατοικίας τα τελευταία χρόνια, θα βελτιώσει την κατάσταση του ασφαλιστικού. Η συσσώρευση ανείσπρακτων οφειλών (ενδεικτικά 89.906.722 € κύριας οφειλής και πρόσθετων τελών μεταβιβάστηκαν στο ΚΕΑΟ το 2023, ενώ 206.109.413 € αντίστοιχα μεταβιβάστηκαν το 2024) αναμφίβολα αφορά σε συντριπτικά ποσοστά τα χαμηλά εισοδήματα και οφείλεται κατά βάση στην αδυναμία πληρωμής των ασφαλιστικών εισφορών που έχει προκαλέσει η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, η εγκατάλειψη των ασφαλισμένων στον καλπάζοντα πληθωρισμό, η φορολογική αφαίμαξη, εργαζόμενων και επαγγελματιών, ο βραχνάς των διαρκώς αυξανόμενων ασφαλιστικών εισφορών.
- Συσσώρευση ασφαλιστικών οφειλών: Νο1 πρόβλημα για τους δικηγόρους και κυρίως νέους
Όσον αφορά στους δικηγόρους και ελεύθερους επαγγελματίες, με τις διαρκείς αυξήσεις των ασφαλιστικών εισφορών -τη στιγμή μάλιστα που παρέχονται συντάξεις – ψίχουλα, που είναι αδύνατο να καλύψουν τις προϋποθέσεις αξιοπρεπούς διαβίωσης-, οι ασφαλιστικές υποχρεώσεις αποτελούν έναν από τους βασικότερους, αν όχι τον κύριο παράγοντα εγκατάλειψης του επαγγέλματος και την βασική αιτία συσσώρευσης οφειλών ήδη από τα πρώτα χρόνια της δικηγορίας για τους νέους συναδέλφους. Οφειλές που κουβαλάνε ως βάρος σε όλη τη συνέχεια της επαγγελματικής ζωής, και που γίνονται βουνό, αν συνυπολογιστούν οι δόσεις των ρυθμίσεων και οι αυξανόμενες τρέχουσες δόσεις. Σε αυτό το φόντο, η προσθήκη του κυνηγιού των εισπρακτικών, μόνο απόγνωση στους συναδέλφους και επιτάχυνση της μαζικής εξόδου από το επάγγελμα μπορεί να προκαλέσει. Στόχος φυσικά που εναρμονίζεται πλήρως με τη συνολική πολιτική της κυβέρνησης για το δικηγορικό επάγγελμα.
- Μέτρο – δωράκι στις εισπρακτικές και όχι λύση για το ασφαλιστικό
Είναι σαφές, λοιπόν, ότι όσο δεν προβλέπεται ασφαλιστική και φορολογική ελάφρυνση και αύξηση του εισοδήματος των ασφαλισμένων δεν πρόκειται να βελτιωθεί το αδιέξοδο των συσσωρευμένων ασφαλιστικών εισφορών. Αλλά, επιπλέον, η κυβερνητική υποκρισία περισσεύει όταν επιλέγεται ένα τόσο ακραίο και ανάλγητο μέτρο, επικαλούμενη την στασιμότητα στις εισπράξεις, ενώ την ίδια ώρα αρνείται το πάγιο αίτημα της επαναφοράς της δυνατότητας αποτελεσματικών ρυθμίσεων (120 δόσεων), η στέρηση του οποίου καθιστά ανείσπρακτες οφειλές που θα μπορούσαν κάλλιστα να ρυθμιστούν και να ξεκινήσουν να εισπράττονται και εξοφλούνται σε τακτική βάση. Είναι, φυσικά, διαφορετικό να ρυθμίζεις μια οφειλή 30.000 ευρώ σε 12 δόσεις κατ’ ανώτατο (με δόση 2.500 ευρώ μηνιαία) και διαφορετικό σε 120 δόσεις (με δόση 250 ευρώ μηνιαία).
Η κυβέρνηση δεν επιδιώκει στην πραγματικότητα να λύσει τα προβλήματα που επικαλείται, τα οποία άλλωστε, η ίδια η πολιτική της προκαλεί και επιδεινώνει. Μάλλον επιδιώκει ένα ακόμη δωράκι στις εισπρακτικές, τα συμφέροντα των οποίων διαχρονικά μεσιτεύει, ανοίγοντας τις «δουλειές» τους σε ένα ακόμη πεδίο κρατικής ευθύνης, αυτό των οφειλετών στα ασφαλιστικά ταμεία.
- Αντισυνταγματικότητα και σοβαροί κίνδυνοι για τα προσωπικά δεδομένα
Είναι προφανές ότι όσον αφορά στην προτεινόμενη διάταξη τίθενται σοβαρά ζητήματα αντισυνταγματικότητας δεδομένου ότι η λειτουργία της κοινωνικής ασφάλισης αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του πυρήνα της δημόσιας εξουσίας και δεν δύναται να παραχωρηθεί σε ιδιώτες. Τον αντισυνταγματικό χαρακτήρα της επιχειρούμενης ρύθμισης γνωρίζει το Υπουργείο, προσπαθώντας να τον προσπεράσει με το χαρακτηρισμό των ανατιθέμενων σε ιδιώτες εργασιών ως «υποστηρικτικών» και με δήθεν περιορισμό της ανάθεσης μέσα από το τελευταίο εδάφιο της παρ. 1 κατά το οποίο «Στις υπηρεσίες του πρώτου εδαφίου δεν δύναται να συμπεριλαμβάνεται η είσπραξη των ληξιπρόθεσμων ασφαλιστικών οφειλών των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης αρμοδιότητας Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, οι οποίοι έχουν ενταχθεί στον e-Ε.Φ.Κ.Α, σύμφωνα με το άρθρο 53 του ν. 4387/2016 (Α’ 85), καθώς και η λήψη μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης, σύμφωνα με τον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (ν. 4978/2022, Α’ 190)».
Με την διατύπωση αυτή, συνομολογείται ότι η δραστηριότητα της είσπραξης ασφαλιστικών εισφορών δεν δύναται, στο ισχύον συνταγματικό καθεστώς, να ανατεθεί σε ιδιώτες. Εντούτοις η «διαχείριση της είσπραξης» που επιχειρείται να ανατεθεί δεν αποτελεί κάποια αυτοτελή, χωριστή λειτουργία από αυτήν της είσπραξης, αλλά τμήμα μιας ενιαίας λειτουργίας – δραστηριότητας η οποία εντάσσεται στον πυρήνα της κρατικής εξουσίας, και συνεπώς, η ανάθεσή της σε ιδιώτες διακυβεύει τους συνταγματικούς σκοπούς και τα κοινωνικά δικαιώματα (ασφαλιστικά δικαιώματα) που αυτές οι λειτουργίες προστατεύουν. Το να ανήκει η εφαρμογή μέσων εκτέλεσης αποκλειστικά στη δημόσια εξουσία, ενώ, την ίδια ώρα, όλο το πλέγμα ενεργειών που προπαρασκευάζουν την διαδικασία της εκτέλεσης, και συνιστούν την εκτέλεση της «διαχείρισης της είσπραξης» θα γίνεται από ιδιωτικές εταιρείες, δηλαδή όλες οι εργασίες εκείνες που αφορούν στην καταχώριση και καταγραφή των οφειλετών, τον υπολογισμό των οφειλών, την επικοινωνία και ενημέρωση των οφειλετών, την προσέγγιση προς είσπραξη, την επικοινωνία για τη δυνατότητα ή μη ρυθμίσεων, αποτελεί καταστρατήγηση της συνταγματικής επιταγής και εμπαιγμό προς τους ασφαλισμένους. Ούτε ανατίθεται εν προκειμένω απλώς το έργο της ταμειακής εισπράξεως όπως συμβαίνει με τις τράπεζες και τα ΕΛΤΑ σε οφειλές έναντι του δημοσίου.
Ουσιαστικά, το επιτρεπόμενο εύρος των δραστηριοτήτων που επιτρέπεται να ανατεθούν σε ιδιώτη με βάση τη ρύθμιση, ταυτίζεται με το αντικείμενο των εισπρακτικών εταιρειών που προσδιορίζεται από το αρ. 3 παρ. 3 ν. 3758/2009 (ενημέρωση οφειλετών για την ύπαρξη ληξιπρόθεσμων και απαιτητών χρηματικών οφειλών τους έναντι δανειστών, πριν από τη διενέργεια δικαστικών πράξεων και το στάδιο έναρξης της αναγκαστικής εκτέλεσης), όχι φυσικά τυχαία.
Ταυτόχρονα, από τα προφανή «αγκάθια» της ρύθμισης είναι η παράδοση στους ιδιώτες και ανεξέλεγκτη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων εκατομμυρίων ασφαλισμένων. Η προτεινόμενη διάταξη απλώς αναμασά μια παραπομπή σε γενικώς εφαρμοστέες διατάξεις και στο όποιο μελλοντικό συμβατικό κείμενο θα συνταχθεί μεταξύ του e-ΕΦΚΑ και των εισπρακτικών, χωρίς να έχει επιχειρήσει να περιγράψει μια στοιχειώδη οριοθέτηση της επεξεργασίας. Δεν γίνεται η στοιχειώδης προσπάθεια να προσδιοριστεί το εύρος των προσωπικών δεδομένων, η μεταβίβαση και επεξεργασία των οποίων είναι απαραίτητη, η χρονική διάρκεια της κατοχής και επεξεργασίας τους, οι συγκεκριμένοι περιοριστικοί σκοποί, που ασφαλώς δεν μπορούν να προσδιοριστούν αρκούντως από τη διατύπωση του σκοπού της «διαχείρισης ληξιπρόθεσμων οφειλών από ασφαλιστικές εισφορές», τα δικαιώματα του υποκειμένου κ.ά. Ανοίγεται, έτσι, η πόρτα για τη μεταβίβαση απεριόριστων προσωπικών δεδομένων των ασφαλισμένων σε εισπρακτικές. Το γεγονός δε ότι οι ίδιες αυτές εισπρακτικές – και αμιγώς κερδοσκοπικές – εταιρείες θα διαχειρίζονται πλείστες λειτουργίες και δραστηριότητες, από την είσπραξη οφειλών ασφαλιστικών εισφορών, μέχρι οφειλών ΔΕΗ και κόκκινα δάνεια, επιτρέπει την ανεξέλεγκτη συσσώρευση προσωπικών δεδομένων για την οικονομική συμπεριφορά πολιτών έναντι διαφορετικών συναλλασσόμενων (δημόσιων ή ιδιωτικών), δημιουργεί σοβαρές εστίες κινδύνου, σε μια περίοδο που τα προσωπικά δεδομένα συνιστούν οικονομικές αξίες για πλείστους, οικονομικά αποδοτικούς, σκοπούς.
- Να μην ανοίξει ο δρόμος για τις εισπρακτικές και στην κοινωνική ασφάλιση- οι δικηγόροι έχουμε διπλό καθήκον αντίστασης
Φυσικά, δεν περιμέναμε τίποτα καλύτερο από αυτήν την κυβέρνηση. Έχουν προηγηθεί και άλλες τέτοιες ρυθμίσεις προώθησης της «αγοράς» των εισπρακτικών, όπως με την τροποποίηση του Κώδικα Δικηγόρων (αρ. 36 του ν. 4194/2013, όπως τροποποιήθηκε με το αρ. 56 ν. 4745/2020) για την επικοινωνία δικηγόρου με τον οφειλέτη του εντολέα του και με την τροπολογία Τσιάρα (αρ. 144 ν. 4938/2022) που τροποποίησε το άρθρο 4 παρ. 4 του ν. 3758/2009 για τις Εταιρείες Ενημέρωσης οφειλετών για ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις και όρισε ότι ο δικηγόρος δύναται να επικοινωνεί με τον οφειλέτη «εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος και με συχνότητα οχλήσεων όχι πέραν της μίας ανα δεύτερη ημέρα» (!).
Απέναντι στον κυνισμό και την κυβερνητική αναλγησία πρέπει να υψωθεί ένα μαζικό κοινωνικό τείχος αγώνα που να πει «ως εδώ». Μια κοινωνική συμμαχία, που μπορεί να είναι ευρύτατη και να οριοθετήσει την κυβερνητική επιθετικότητα, όταν παλεύει ενωμένα και έχει στόχους, όπως φάνηκε καθαρά στις μεγάλες κινητοποιήσεις για τα Τέμπη. Οι δικηγόροι, έχουμε διπλό καθήκον να αντισταθούμε, όχι μόνο ως άμεσα πληττόμενοι και πληττόμενες σε ένα επάγγελμα που μαστίζεται από τις ασφαλιστικές οφειλές. Αλλά και για να υπερασπιστούμε την αξιοπρέπεια και την κοινωνική θέση του επαγγέλματός μας απέναντι στην κυριαρχία των αρπακτικών των «δικηγορικών» εισπρακτικών που πριμοδοτούνται από την κυβέρνηση.
Για να το πετύχουμε αυτό, δεν αρκεί μια όψιμη αντίδραση, εκ των υστέρων, όταν η κατάσταση φτάνει στα άκρα, και αφού έχουμε πρώτα στρώσει το έδαφος για να επιτραπεί η κυβερνητική ασυδοσία. Γιατί αυτό πράττει τόσα χρόνια η ηγεσία του ΔΣΑ και της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων, που ακολουθεί μια αντιφατική τακτική, η οποία σε τελική ανάλυση διευκολύνει τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς για την αναμόρφωση του δικηγορικού επαγγέλματος και νομικού αντικειμένου. Γιατί πως θα αντισταθούμε σήμερα αποτελεσματικά στην ιδιωτικοποίηση της εισπρακτικής λειτουργίας του ΚΕΑΟ, όταν έχουμε αποδεχθεί και μάλιστα «διεκδικήσει» την ανάθεση σε δικηγόρους λειτουργιών από τον πυρήνα της δημόσιας εξουσίας, όπως η απονομή των συντάξεων, διευκολύνοντας το έργο της αποψίλωσης των δημόσιων υπηρεσιών και της ιδιωτικοποίησης στοιχειωδών λειτουργιών τους, πλασάροντας ως επιτυχία δήθεν ανταλλάγματα, που ελάχιστη έως καμία ουσιαστική οικονομική διαφορά κάνουν για τους δικηγόρους; Με αυτό τον τρόπο θα βγαίνει μια εικόνα του κλάδου προς μία κοινωνία, που βάλλεται από τη φτωχοποίηση και τα κάθε λογής κοράκια, τουλάχιστον συντεχνιακή και τυχοδιωκτική. «Τα καλά και τα συμφέροντα».
Και συνολικότερα, η τακτική του διαρκούς «παζαρέματος» με την κυβέρνηση και τον Υπουργό Δικαιοσύνης για δήθεν «δωράκια» τέτοιου είδους, ενώ επιτρέπουμε να περνάνε εκτρώματα, να διαλύεται φορολογικά και ασφαλιστικά το επάγγελμα, να ξηλώνεται και το τελευταίο ίχνος κράτους δικαίου και εγγυήσεων για τη λειτουργία της δικαιοσύνης, δεν πείθει ότι έχει σκοπό την αντίσταση στις κυβερνητικές επιλογές. Δεν πείθει ούτε την κοινωνία, για την ειλικρίνειά της, αλλά ούτε και την ίδια την κυβέρνηση για την αποφασιστικότητά της.
Χρειάζεται ένα μεγάλο μέτωπο αγώνα, να σηκωθεί ο δικηγορικός κόσμος στο ύψος των περιστάσεων και να αγωνιστεί δίπλα στην κοινωνία που διαδηλώνει, διεκδικεί, απεργεί για αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη. Να ζητήσει προοπτική για τον εαυτό της και ιδιαίτερα τους νέους και τους λιγότερο ισχυρούς, να συγκρουστεί με την κυβέρνηση που έχει παραβιάζει κάθε αρχή και κάθε κανόνα, να αντιπαραβάλει σε μια κυβέρνηση που νομοθετεί καθ’ υπαγόρευση των εισπρακτικών, θεσμούς και συλλόγους που θα φοβίζουν την εξουσία και θα εμπνέουν την κοινωνία.
Στο ζήτημα της επιχειρούμενης ιδιωτικοποίησης της εισπρακτικής λειτουργίας του ΚΕΑΟ χρειάζεται πάνδημη, αποφασιστική μάχη. Και πρέπει αυτήν, να την κερδίσουμε.
