Όχι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια! Με τις φοιτητικές καταλήψεις! (ΕΠΔΑ, 18/1/2024)
Στην Ελλάδα, η ανώτατη εκπαίδευση προστατεύεται ρητά από τις διατάξεις των παραγράφων 4, 5 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος, και σύμφωνα με αυτές «παρέχεται αποκλειστικώς από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, πλήρως αυτοδιοικούμενα, απαγορεύεται δε απολύτως η σύσταση σχολών ανώτατης εκπαίδευσης από ιδιώτες, ασχέτως του προορισμού ή του χαρακτήρα των σχολών αυτών». Η εκπαίδευση αυτή παρέχεται δωρεάν.
Το δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο αποτελούσε ανέκαθεν στόχο των εκάστοτε κυβερνήσεων. Αφενός, λόγω των πολιτικών διεργασιών και αντιστάσεων που εξακολουθούν να γεννώνται σε αυτό, παρά το ότι οι επιχειρούμενες σε αυτό αναδιαρθρώσεις στοχεύουν στην πλήρη αποστείρωσή του από κάθε κοινωνικοπολιτική διάσταση, αφετέρου εξαιτίας του «κρατικού μονοπωλίου» που πρεσβεύει και που οι υπέρμαχοι της ελεύθερης αγοράς αντιμάχονται, όπως κάθε τι που δεν είναι κερδοφόρο για τα ιδιωτικά συμφέροντα και το κεφάλαιο.
Πολλές απόπειρες έχουν γίνει προς την ανατροπή του συνταγματικού προστατευτικού πλαισίου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σήμερα, η κυβέρνηση της ΝΔ, μιλώντας για «παγκόσμια θλιβερή πρωτοτυπία», κλιμακώνει περισσότερο από ποτέ την αμφισβήτηση: προκειμένου να ξεπεράσει το σκόπελο της αναθεώρησης του Συντάγματος, επικαλείται τη δήθεν ασυμφωνία της συνταγματικής κατοχύρωσης της δημόσιας και δωρεάν τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μια τελολογική ερμηνεία του Συντάγματος στη βάση μιας δήθεν «σύγχρονης και επίκαιρης ανάγνωσής του», προτείνοντας ουσιαστικά την άμεση παράκαμψη του Συντάγματος με ένα απλό νομοσχέδιο, ανοίγοντας το δρόμο για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα.
Φυσικά, η παραπάνω επιθυμία δεν είναι μια ξαφνική στροφή στις επιταγές της «νομιμότητας», παρά ένας επιτηδευμένος τρόπος παραβίασης των συνταγματικών αρχών και κεκτημένων, που φανερώνει το απροκάλυπτο μένος των νεοφιλελεύθερων πολιτικών κατά κάθε δημόσιου θεσμού. Δεν είναι μια νομική αλλά μια ξεκάθαρα πολιτική επιλογή.
Καταρχάς, το ενωσιακό δίκαιοεφαρμόζεται κατά προτεραιότητα έναντι του εθνικού δικαίου μόνο στα πεδία που ανήκουν στην αρμοδιότητα της Ένωσης. Ωστόσο η ΕΕ δεν έχει αποφασιστική αρμοδιότητα για τα θέματα εκπαίδευσης, τα οποία ρυθμίζονται μόνο από την νομοθεσία των κρατών μελών. Περαιτέρω, η Ελλάδα, στο πλαίσιο διεθνών συμφωνιών (βλ. GATS), έχει ρητά επιφυλαχθεί του δικαιώματός της να επιβάλλει κάθε είδους περιορισμούς ως προς τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που χορηγούν κρατικά αναγνωρισμένα διπλώματα. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων που να χορηγούν ισότιμους ακαδημαϊκούς τίτλους με αυτούς των ελληνικών πανεπιστημίων.
Στην πράξη, η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων σημαίνει ότι θα κατοχυρώνεται συνταγματικά η παροχή ανώτατης εκπαίδευσης ως οικονομικής δραστηριότητας και οι ακαδημαϊκές δραστηριότητες θα αναπτύσσονται υπό την προστασία που παρέχει η οικονομική ελευθερία (άρθρο 5 παρ. 3 και 1 Συντ.). Συνεπώς, δεν θα επιτρέπεται την κρατική παρέμβαση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια καθώς θα πρέπει να γίνονται σεβαστά τα όρια των ελευθεριών που προστατεύουν τις οικονομικές δραστηριότητες, πχ. ο νομοθέτης δε θα είναι εφικτό να εξασφαλίσει τη συμμετοχή των διδασκόντων, των φοιτητών και γενικά του προσωπικού στη διοίκηση του εκπαιδευτηρίου, τα συγκεκριμένα κριτήρια πρόσβασης στο ιδιωτικό πανεπιστήμιο ή την καταβολή/ύψος των διδάκτρων.
Η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, δήθεν παράλληλα προς τη λειτουργία των δημόσιων, θα αποτελέσει την αρχή του τέλους της δημόσιας και δωρεάν τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς ο δήθεν «υγιής ανταγωνισμός ιδιωτικού – δημοσίου» θα αναγκάσει τα δεύτερα να προσαρμοστούν στις επιταγές της αγοράς και του ανταγωνισμού για να επιβιώσουν. Θα υποβαθμιστεί ακόμη περισσότερο η δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα διεκδικήσουν μερίδιο από την κρατική χρηματοδότηση, ενώ θα μειωθεί και η ανεξαρτησία τους, αφού θα αναγκαστούν να προσαρμόσουν το ερευνητικό τους έργο στα αγοραία κριτήρια.
Η δημόσια και δωρεάν τριτοβάθμια παιδεία αποτελεί συνταγματικής περιωπής κοινωνικό κεκτημένο. Τα ελληνικά πανεπιστήμια αποτελούν διαχρονικά ιδρύματα με υψηλό ακαδημαϊκό επίπεδο ακόμη και υπό τα κριτήρια των αστικών αξιολογήσεων, εστίες ανάπτυξης του δημοκρατικού αισθήματος, των ριζοσπαστικών ιδεών και των κοινωνικών αγώνων. Η προσπάθεια επιβολής σε αυτά των όρων της αγοράς αποσκοπεί, εκτός από την κερδοφορία, στην κατάπνιξη κάθε άλλης λειτουργίας κοινωνικοποίησης, πολιτικοποίησης και επιστημονικής άνθισης που αυτά επιτελούν. Η νομική μορφή του δημόσιου φορέα παροχής ανώτατης εκπαίδευσης είναι η μόνη που εγγυάται την ακαδημαϊκή κι επιστημονική ελευθερία, την ελεύθερη πρόσβαση χωρίς φραγμούς και διακρίσεις και την εν γένει λειτουργία του πανεπιστημίου ως ελεύθερου κοινωνικού χώρου, όπου η ακαδημαϊκή αποστείρωση και η επιχειρηματικότητα δεν έχουν θέση.
Να μη συνηθίσουμε την ανεξέλεγκτη καταπάτηση των συνταγματικών εγγυήσεων και των κοινωνικών κεκτημένων από την κυβερνητική εξουσία! Η παιδεία πρέπει να είναι καθολικά προσβάσιμο κοινωνικό αγαθό και όχι προνόμιο των λίγων! Καταδικάζουμε την καταπάτηση του ασύλου από τις δυνάμεις της καταστολής και τη βία σε βάρος των φοιτητών που αντιστέκονται για την προάσπιση της δημόσιας και δωρεάν παιδείας για όλες και όλους! Στεκόμαστε δίπλα στην αγωνιζόμενη νεολαία. Ο αγώνας για δημόσια και δωρεάν παιδεία είναι αγώνας των μαθητών, των σπουδαστών, των εργαζομένων και όλης της κοινωνίας.
